Bài 22. Đột biến cấu trúc nhiễm sắc thể
BÀI 22: ĐỘT BIẾN CẤU TRÚC NHIỄM SẮC THỂ
I. Lý thuyết
1. Đột biến cấu trúc nhiễm sắc thể là gì?
- Nhiễm sắc thể có thể bị biến đổi cấu trúc ở một số dạng khác nhau.
+ Mất đoạn: 1 đoạn nào đó của NST bị mất đi so với NST ban đầu: làm cho NST bị ngắn đi (giảm độ dài).
+ Lặp đoạn: 1 hay 1 số đoạn nào đó của NST lặp lai so với NST ban đầu: NST dài ra (tăng chiều dài).
+ Đảo đoạn: 1 đoạn nào đó của NST xoay ngược 1800 so với ban đầu.
* Lưu ý: ngoài 3 dạng đột biến cấu trúc NST ở trên, còn 1 dạng đột biến cấu trúc NST là chuyển đoạn.
Ví dụ: NST ban đầu: NST 1: ABC - DE ; NST 2: FGH - IK
Đột biến chuyển đoạn BC từ NST số 1 sang NST số 2:
NST 1: A - DE ; NST 2: FGHBC - IK
+ Chuyển đoạn: 1 đoạn nào đó của NST này đứt ra và chuyển sang NST khác: làm cho NST cho và nhận khác đi so với ban đầu.
- Khái niệm: đột biến cấu trúc nhiễm sắc thể là những biến đổi trong cấu trúc nhiễm sắc thể.
- Các dạng: mất đoạn, lặp đoạn, đảo đoạn
2. Nguyên nhân phát sinh và tính chất của đột biến cấu nhiễm sắc thể
a. Nguyên nhân
- Đột biến cấu trúc NST xảy ra do ảnh hưởng phức tạp: của môi trường bên trong cơ thể (những biến đổi bất thường về sinh lí, sinh hóa trong tế bào.)
- Do yếu tố của môi trường bên ngoài cơ thể thường là do tác động của con người như: tác nhân vật lý: tia phóng xạ, tia cực tím, nhiệt độ … Tác nhân hóa học: ảnh hưởng của các chất độc hóa học như thuốc trừ sâu, diệt cỏ, chất độc màu da cam …
đột biến cấu trúc NST xuất hiện trong điều kiện tự nhiên hoặc do con người gây ra.
b. Tính chất của đột biến cấu trúc nhiễm sắc thể
- Trải qua quá trình tiến lâu dài, các gen đã được sắp xếp hài hòa trên NST. Biến đổi cấu trúc.
- Biến đổi cấu trúc NST làm thay đổi số lượng và cách sắp xếp gen trên đó nên thường gây hại cho sinh vật.
- Tuy nhiên, trong thực tiễn người ta vẫn gặp những đột biến cấu trúc NST có lợi.
Ví dụ: mất đoạn nhỏ ở đầu NST 21 gây ung thư máu ở người
+ Ở lúa mạch đột biến lặp đoạn làm tăng hoạt tính enzim phân hủy tinh bột.
3. Một số biện pháp nhằm hạn chế đột biến cấu trúc NST
- Sử dụng hợp lí thuốc trừ sâu, thuốc diệt cỏ
- Có ý thức phòng chống sử dụng vũ khí hạt nhân, vũ khí hóa học
- Có ý thức giữ gìn vệ sinh môi trường
II. Hướng dẫn trả lời câu hỏi SGK
Câu 1: Đột biến cấu trúc NST là gì ? Nêu một số dạng đột biến và mô tả từng dạng đột biến đó.
Hướng dẫn trả lời :
- Đột biến câu trúc NST là những biến đổi trong, câu trúc NST, gồm các dạng: mất đoạn, lặp đoạn, đảo đoạn và chuyển đoạn.
- Mô tả từng dạng đột biến câu trúc NST.
+ Mất đoạn: NST bị đứt mất một đoạn, làm cho NST đột biến ngắn hơn NST ban đầu.
+ Lặp đoạn: NST đột biến có thêm một đoạn NST được lặp lại, làm cho NST đột biến dài hơn NST ban đầu.
+ Đảo đoạn : NST ban đầu có một đoạn bị đứt, đoạn NST bị đứt này quay 180° rồi gắn vào vị trí cũ.
+ Chuyển đoạn: NST này có một đoạn bị đứt (NST này bị ngắn lại so với ban đầụ) đoạn NST bị đứt được gắn vào một NST không tương đồng làm NST này dài ra hơn so với NST ban đầu.
Câu 2: Những nguyên nhân nào gây ra biến đổi cấu trúc NST ?
Hướng dẫn trả lời :
Tác nhân vật lí và hóa học trong ngoại cảnh là nguvên nhân chủ yếu gây ra đột biến cấu trúc NST.
Câu 3: Tại sao biến đổi cấu trúc NST lại gây hại cho con người và sinh vật ?
Hướng dẫn trả lời :
Đột biến cấu trúc NST gây hại cho con người và sinh vật vi trải qua quá trình tiên hóa lảu dài, các gen đã được sáp xếp hài hòa trên NST. Biến đổi câu trúc NST đã làm đảo lộn cách sắp xếp nói trên gây ra các rối loạn hoặc bệnh NST.
III. Câu hỏi ôn tập
Câu 1: So sánh đột biến gen và đột biến cấu trúc NST ?
Câu 2: Đột biến cấu trúc nhiễm sắc thể là gì ? Gồm những dạng nào ?
Bài tập
Có thể bạn quan tâm
Có thể bạn quan tâm
