Giáo án bài Mây và sóng

MÂY VÀ SÓNG R.TA-GO I. Mục tiêu bài dạy. 1. Kiến thức. - Giúp học sinh cảm nhận được ý nghĩa thiêng liên của tình mẫu tử, thấy được đ ặc sắc ngh ệ thuật trong sáng tạo tứ thơ bằng những cuộc đối thoại tưởng tượng và xây dựng hình ảnh TN mang ý nghĩa tượng trưng. 2. Kỹ năng - Rèn kỹ năng đọc, phân tích thơ tự do, phân tích những hình ảnh tượng tr ưng trong th ơ, k ết cấu đối thoại, độc thoại trong thơ. 3. Thái độ: - Giáo dục ý thức đọc, tìm hiểu thơ nước ngoài, đồng thời giáo dục lòng kính yêu cha mẹ. II. Phương pháp thực hiện. - Thầy: giáo án, SGK, bảng phụ - Trò: vở soạn, SGK III. Cách thức tiến hành - Đọc, phân tích, bình giảng - Nêu vấn đề, thảo luận IV. Tiến trình bài dạy: 1. Tổ chức: 2. Kiểm tra: Đọc thuộc lòng bài thơ “Nói với con” và nêu ND, NT? Ý nghĩa bài thơ 3. Bài mới: Tình mẫu tử có lẽ là một trong những tình cảm thiêng liêng và g ần gũi, ph ổ bi ến nh ất c ủa con người, đồng thời cũng là nguồn thi cảm không bao gi ờ cũ, không bao gi ờ v ơi c ạn c ủa nhà th ơ. Nếu Chế Lan Viên phát triển từ thơ từ hình ảnh con cò trong ca dao: Nguyễn Khoa Điềm làm khúc hát ru..... mẹ thì đại thi hào Ấn Độ, trong những năm tháng đau th ương m ất mát ghê g ớm của cuộc đời và gia đình đã viết lặp Si-Su trong đó có Mây và Sóng – là ti ếng hát đau bu ồn sâu thẳm nhưng vẫn chứa chan tình yêu thương và niềm tin vào tủ thơ vào thế hệ tương lai. Hoạt động của GV và HS - Hướng dẫn học sinh đọc, đọc mẫu, gọi học sinh đọc: Giọng đọc thay đổi và phân Nội dung cần đạt I. Đọc tìm hiểu chú thích biệt ở mức độ nhất định giữa lời kể của em bé với những lời đối thoại giữa em bé và những người ở trên mây trong sóng 1. Đọc → Nhận xét cách đọc Nêu vài nét chính về tác giả? - Ra-bin-đra- nát Ta-go. - Năm 1929 Ta-go ghé thăm Sài gòn và để lại ấn tượng sâu sắc trong lòng người Việt Nam. 2. Chú thích * Tác giả: - Ta-go (1861-1941) - Thơ ông kết hợp nhuần nhuyễn, hài hoà - Là nhà thơ hiện đại lớn nhất của Ấn Độ giữa hiện đại và truyền thống, quốc tế và - Làm thơ rất sớm, là nhà văn đầu tiên ở dân tộc, tinh thần nhân văn và chất trữ Châu Á được nhận giải thưởng Nôben về tình triết lí nồng đượm. văn học 1913 Giới thiệu vài nét chính về tác phẩm? - Thơ ông sử dụng thành công hình ảnh Bài thơ ra đời năm nào? TN mang ý nghĩa tượng trưng những hình ảnh liên tưởng so sánh và thủ pháp trùng - Sáng tác 1909 in trong tập Si-su. điệp Xác định kiểu văn bản và PTBĐ? - Trữ tình biểu cảm. Xác định bố cục? - 2 đoạn * Tác phẩm - Mây và sóng ra đời 1909, được Ta – go dịch ra tiếng Anh. II. Tìm hiểu văn bản 1. Kiểu văn bản và PTB đạt - Trữ tình (thơ tự do) - Biểu cảm 2. Bố cục: - 2 đoạn: + Từ đầu → xanh thẳm: câu chuyện với Em có nhận xét gì về cấu trúc bài thơ? mẹ về những người ở trên mây và trò - Vì 2 đoạn có kết cấu giống nhau, tuy lời chơi thứ nhất của bé lẽ khác nhau nên có thể phân tích chung + Câu chuyện với mẹ về những người ở theo bố cục đê tránh lặp lại. trong sóng và trò chơi thứ hai của bé. Kết cấu giống nhau ở chỗ nào? - Trình tự tường thuật: + Thuật lại lời ru rê. + Thuật lại lời từ chối và lí do từ chối. + Nêu lên trò chơi mới. Vậy ý và lời có trùng lặp không? - Không, mỗi phần diễn đạt mức độ tình cảm khác nhau. Vậy ta đi phân tích từng phần để thấy được điều đó. -HS chú ý đoạn 1. Hãy tìm những lời mời gọi của những người trên mây, dưới sóng? - Mây rủ đi chơi. Em bé có thích đi không? - Có. Hỏi laị cách đi. Tại sao em bé hỏi lại cách đi? -Vì bé tò mò, ham chơi, bị cuốn hút. (cảnh không gian tượng trưng:không gian bao la hấp dẫn mời gọi. Tuổi thơ vô tâm khao khát lên đường, đâu hiểu được rằng tất yếu ta đang dần phải rời xa vòng tay âu yếm của mẹ. Những ánh mắt lo âu, tình thương của mẹ đang dõi theo mỗi bước đường ta đi) Hỏi cách đi như thế nhưng cuối cùng bé có đi không? → Cấu trúc giống nhau, trình tự giống nhau, song ý và lời lại có cách diễn đạt khác nhau. 3. Phân tích. a. Lời mời gọi của những người trên mây, dưới sóng. - Mẹ ơi, trên mây: có người gọi đi chơi với vầng trăng, bình minh. - Trong sóng “bọn tớ ca hát......nơi nao” → Với hình thức đối thoại lồng trong độc thoại kết hợp với những hình ảnh ẩn dụ gợi thiên nhiên giàu ý nghĩa biểu tượng, tác giả dựng lên những trò chơi hấp dẫn, thú vị đã cuốn hút em bé. Đó là tình cảm, tâm lí tự nhiên của trẻ: vô tư, khao khát khám phá thế giới mới. Từ đó ngợi ca vẻ đẹp của thiên nhiên vốn có của chúng ta. b. Lời từ chối của em bé. - Không. + Vì “Mẹ mình đang đợi ở nhà. Làm sao có thể rời mẹ mà đến được” - Không. + “Buổi chiều mẹ luôn muốn mình ở nhà...đi được”. Vì sao em bé lại từ chối? → Lời nói chợt giật mình vì thương mẹ - Vì không muốn rời xa mẹ. (Lời nói của bé là lời thơ, lời thì thầm Lời nói của em bé gợi cho ta suy nghĩ đến trong mỗi chúng ta một mai khi mái tóc ngả màu thời gian... chú bé vượt qua điều gì? những thử thách thứ). - Vì thương mẹ, vì ân hận... → Lời từ chối của em bé được nhà văn xây dựng đã mang đậm tính nhân văn sâu sắc: những điều thú vị trong khắp thế Lời từ chối của em bé có ý nghĩa như thế nào? gian cũng không chiến thắng nổi tình cảm của mẹ. c. Những trò chơi mới. Vậy, để được ở bên mẹ, yêu thương mẹ, bé đã sáng tạo ra trò chơi như thế nào? - Con là mây, mẹ là trăng.. - Con là mây, mẹ sẽ là trăng. Hai tay con ôm ....mái nhà..thẳm” → ẩn dụ gợi lên tổ ấm, hạnh phúc trong lành của mỗi chúng ta. Hình ảnh “mái nhà” gợi cho em điều gì? - Ẩn dụ gợi tổ ấm gia đình - Tổ ấm đầu đời sẽ theo ta đi mãi cái không gian ấy bất kể thế nào qua những li tán,bể dâu vẫn là nơi an toàn yên ổn nhất. Nơi ấy là bầu trời xanh thẳm hạnh phúc trong lành. Một vầng trăng lặng lẽ toả sáng lên từ lòng mẹ soi bước cho ta. Theo em, những người trên mây, trong sóng là những ai? - Đó là những âm thanh kì lạ của sóng, của gió, của tầng mây...mà bé đã tưởng tượng ra. Hai hình ảnh đó có thể coi là biểu tượng của cuộc sống rộn rã, cuốn hút xung quanh với mỗi con người, đặc biệt là với chú bé. Vậy mà chú bé vẫn từ chối. - “Con là sóng........chốn nào” - Nghệ thuật ẩn dụ: mẹ được ví như vầng trăng, mặt biển. Đó là thiên nhiên lớn lao, là vũ trụ vĩnh hằng. Con là mây, là sóng bay cao và lan xa để hát mãi những lời ca tụng về mẹ. - Hai câu thơ cuối: “Con lăn..” và “Và không ai.....chốn nào” Hai trò chơi của bé, mẹ được ví với → Hình ảnh thiên nhiên đẹp, mang ý những hình ảnh nào? Điều đó có tác dụng nghĩa tượng trưng: bãi biển tượng trưng gì? cho tấm lòng bao la, nhân hậu của người - Hình ảnh ẩn dụ mẹ đối với con. Phân tích cái hay của 2 câu thơ cuối? - Hình ảnh thiên nhiên đẹp mang ý nghĩa tượng trưng. - Hai câu thơ cuối mang tính triết lí đậm đà sâu sắc nhất: lấy quan hệ mây và trăng, biển và bờ diễn tả tình mẹ con, nâng tình mẹ con lên tầm cao của vũ trụ. * Thảo luận nhóm: Như vậy tình mẫu tử không thể tách rời Ngoài ý nghĩa tượng trưng, câu cuối còn ý phân biệt. Nó có ở khắp nơi, thiêng liêng và bất diệt. nghĩa nào nữa không? → Bài thơ gợi sự suy ngẫm về cuộc đời - Tính triết lí sâu sắc. về con người. (Bài thơ gợi sự suy ngẫm về cuộc đời: con người trong cuộc sống thường gặp nhiều cám dỗ, nhất là với một số đứa trẻ ham chơi. Vậy muốn khước từ chúng cần có những điểm tựa vững chắc, trong đó có tình mẫu tử là điểm tựa vững chắc nhất. Hạnh phúc không phải là điều bí ẩn. Hạnh phúc ngay ở trên trần thế, do chính con người tạo dựng nên.) * Liên hệ thực tế: HS mải chơi mà quên học hành, quên lời dạy của mẹ...làm cho mẹ buồn...cuối cùng hối hận thì đã muộn. Sau khi học xong bài thơ em rút ra bài học gì? - HS đọc ghi nhớ sgk/80. 4. Tổng kết. a. Nội dung: Bài thơ ca ngợi tình mẫu tử thiêng liêng, bất diệt. b. Nghệ thuật. - Hình thức đối thoại lồng trong lời kể của em bé qua những hình ảnh thiên nhiên giàu ý nghĩa tượng trưng. - Bài thơ trong sáng đẹp như mây bởi trí tưởng tượng phong phú, tình yêu thiên nhiên, thể thơ tự do. - Kết cấu giống nhau nhưng lời và ý ở hai phần khác nhau. 4. Củng cố: - Đọc diễn cảm bài thơ. - Nêu chủ đề bài thơ. - Nêu khái quát nội dung và nghệ thuật bài thơ. * Bài tập trắc nghiệm: nhân vật trữ tình trong bài thơ là ai? A- Mây. B- Sóng. C- Người mẹ. D- Em bé. 5. Dặn dò - Học thuộc lòng bài thơ. - Phân tích. - Soạn bài: Ôn tập về thơ: trả lời các câu hỏi, lập bảng thống kê các tác phẩm đã h ọc t ừ đ ầu năm đến nay.