BÀI 61: CƠ QUAN SINH DỤC NỮ

I. Lý thuyết

1. Các bộ phận của cơ quan sinh dục nữ

* Thông tin về cơ quan sinh dục nữ

- Cơ quan sản xuất trứng là buống trứng. Mỗi tháng có 1 trứng chín và rựng theo chu kì 28 – 32 ngày.

- Trứng được thu vào ống trứng qua phễu dẫn trứng.

- Tiếp theo ống dẫn trứng là tử cung nằm ở phía sau bóng đái, nơi đón trứng đã thu tinh xuống để làm tôt và phát triển thành thai. Tử cung (hay dạ con) thông với âm đạo nhờ 1 lỗ ở cổ tử cung

- Phía ngoài, từ trên xuống dưới có âm vật tương ứng với dương vật ở nam

- Phía dưới là ống dẫn nước tiểu thông với bóng đái, tiếp đến là âm đạo, dẫn vào tử cung

- Thuộc cơ quan sinh dục nữ còn có hai tuyến tiền đình nằm 2 bên âm đạo, có lỗ đổ vào bên trong môi bé gần cửa mình, tiết dịch nhờn như tuyến hành ở nam.

* Kết luận: các cơ quan sinh dục nữ và chức năng

- Buồng trứng: nơi tạo ra trứng

- Tử cung: đón và nuôi dưỡng trứng đã được thụ tinh

- Phễu và ống dẫn trứng: thu nhận trứng và chuyển đến tử cung

- Âm đạo: nơi tiếp nhận tinh trùng và là ra của trẻ khi sinh

- Tuyến tiền đình: tiết dịch nhờn

2. Buồng trứng và trứng

- Trứng là tế bào sinh dục cái đã trưởng thành (chín) được sinh ra khi nữ đến tuổi dậy thì.

- Tới tuổi dậy thì, buồng trứng chứa khoảng 400.000 tế bào trứng, nhưng trong cuộc đời người phụ nữ chỉ có khoảng 400 trứng đạt đến tuổi trưởng thành.

- Tế bào trứng: nhỏ (đường kính 0.15 – 0.25mm) chứa nhiều chất tế bào

- Khi đến tuổi dậy thì trứng rụng được phễu dẫn trứng tiếp nhận đưa vào ống dẫn trứng (vòi trứng).

- Tế bào trứng chỉ có khả năng thụ tinh trong vòng 1 ngày nếu gặp được tinh trùng.

- Trứng thụ tinh làm tổ trong lớp niêm mạc tử cung và phát triển thành thai.

- Tế bào trứng chỉ gồm 1 loài là tế bào X.

* So sánh tế bào trứng và tinh trùng

Đặc điểm	Tế bào trứng	Tế bào tinh trùng
Kích thước	0.15 – 0.25mm	0.06 mm
Số lượng	1 trứng / 1 lần rụng trứng	200 – 300 triệu tinh trùng / 1 lần phóng tinh
Nơi sinh ra	Buồng trứng	Tinh hoàn
Hoạt động	Khi trứng được phễu dẫn trứng hút vào ống dẫn trứng tại đây trứng sẽ được thụ tinh (nếu gặp tinh trùng). Sau khi thụ tinh trứng sẽ làm tổ trong lớp niêm mạc tử cung và phát triển thành thai	Tinh trùng di chuyển bằng đuôi, khi vào trong âm đạo tinh trùng di chuyển vào ống dẫn trứng để thụ tinh

 II. Hướng dẫn trả lời câu hỏi SGK

Chọn thuật ngữ thích hợp ở cột A để điền vào chỗ trống ở cột B (chi ghi số thứ tự tương ứng với thuật ngữ đã chọn) ở bảng 61

A

B

1. Buồng trứng 2. Tử cung/ dạ con 3. Ống dẫn trứng 4. Phễu ống dẫn trứng 5. Kinh nguyệt, hành kinh 6. Sự rụng trứng 7. Ống dẫn nước tiểu 8. Tuyến tiền đình 9. Thể vàng

a) ............. ở nữ là một đường riêng biệt với âm đạo b) ................ tiết dịch nhờn để bôi trơn âm đạo c) Tử cung được thông với ........ d) Khi trứng chín, bao noãn vỡ ra để trứng thoát ra ngoài, đó là ........ e) Trứng được tiếp nhận vào ống dẫn trứng thông qua ........ g) Trứng đã được thụ tinh trong ống dẫn trứng sẽ vừa phân chia, vừa di chuyển xuống ............ để làm tổ và phát triển thành thai h) Cùng với trứng chín, hoocmon buồng trứng làm niêm mạc tử cung trở nên xốp và xung huyết, chuẩn bị cho trứng thụ tinh đến làm tổ. Nếu trứng không được thụ tinh thì .............. sẽ thoái hóa sau 14 ngày và lớp niêm mạc sẽ bong ra, gây hiện tượng ............

Hướng dẫn trả lời:

a - 7; b - 8; c - 3; d - 6; e - 4, g - 2; h - 9 - 5

III. Câu hỏi ôn tập

 Câu 1: Trình bày chức năng của tinh hoàn và buồng trứng ?

Hướng dẫn trả lời :

* Tuyến sinh dục gồm :

- Tuyến sinh dục nam : tinh hoàn

- Tuyến sinh dục nữ : buồng trứng 

* Chức năng :

- Tinh hoàn gồm :

  + Tế bào sinh tinh : sản xuất tinh trùng theo ống dẫn tinh về bọng chứa tinh (túi tinh)

  + Các tế bào kẽ : tiết ra testôstêrôn là một hoocmôn có tác dụng tới sự phát triển những đặc điểm giới tính và khả năng sinh tinh (chúng thuộc tuyến nội tiết)

- Buồng trứng bên cạnh sản xuất trứng, các tế bào noãn còn tiết ra ơstrôgen là hoocmôn có tác dụng tới sự phát triển các đặc điểm giới tính nữ và kích thích trứng phát triển.

Câu 2: Nêu tác dụng của hoocmôn sinh dục ở tuổi dậy thì ?

Hướng dẫn trả lời :

- Đối với nam : Các tế bào kẽ của tinh hoàn tiết ra hoocmôn testôstêrôn ở độ tuổi 13 - 15, hoocmôn này kích thích sự phát triển các đặc điểm giới tính nam như : cơ bắp, bộ xương phát triển nhanh, ria mép và lông ở những chỗ kín bắt đầu mọc, bắt đầu vóc dáng của một thanh niên, sụn giáp phát triển, gióng nói thay đổi, bắt đầu có khả năng sinh tinh

- Đối với nữ : vào khoảng 11 - 13 tuổi, buồng trứng bắt đầu hoạt động, các bao noãn phát triển và sản xuất hoocmôn sinh dục nữ (ơstroogen), kích thích sự phát triển các đặc điểm giới tính nữ như : tuyến vú, chậu hông phát triển, lông ở những chỗ kín bắt đầu mọc (lông mu, lông nách), tích mỡ dưới da, trứng phát triển và rụng, kéo theo hiện tượng kinh nguyệt lần đầu, báo hiệu bắt đầu có khả năng sinh con.

Câu 3: Cơ quan sinh dục nữ gồm những thành phần nào ? Hãy nêu rõ những điều kiện của sự thụ tinh và thụ thai ?

Hướng dẫn trả lời :

* Cơ quan sinh dục nữ gồm : buồng trứng, ống dẫn trứng, tử cung và âm đạo

- Buồng trứng sản sinh trứng

- Trứng rụng theo ống dẫn trứng đến tử cung

- Tử cung là nơi trứng đã thụ tinh phát triển thành thai và nuôi dưỡng thai

- Âm đạo là nơi tiếp nhận tinh trùng và đường ra của trẻ khi sinh

* Những điều kiện của sự thụ tinh và thụ thai :

- Sự thụ tinh chỉ xảy ra khi trứng gặp được tinh trùng và tinh trùng lọt được vào trứng để tạo hợp tử

- Sự thụ thai chỉ xảy ra khi trứng đã thụ tinh bám được và làm tổ trong lớp niêm mạc

Bài tập

• Câu 1 (SGK trang 192)