Cộng đồng chia sẻ tri thức Lib24.vn

Bài 58. Tuyến sinh dục

BÀI 58: TUYẾN SINH DỤC

I. Lý thuyết

Tuyến sinh dục gồm tinh hoàn (ở nam) và buồng trứng (ở nữ).

 

Tinh hoàn và buồng trứng, ngoài sinh sản ra các tế bào sinh dục còn tiết ra hoocmon sinh dục có tác dụng đối với sự xuất hiện những đặc điểm giới tính nam và nữ cũng như thúc đẩy quá trình sinh sản.

\(\rightarrow\) Hoạt động của các tuyến nội tiết này chịu ảnh hưởng của các hoocmon FSH và LH từ tuyến yên tiết ra.
1. Tinh hoàn và hoocmon sinh dục nam

- Bước vào tuổi dậy thì, dưới tác dụng của các hoocmon FSH và LH do tuyến yên tiết ra, làm cho các tế bào kẽ nằm giữa các ống sinh tinh trong tinh hoàn tiết hoocmon sinh dục nam là testosteron.

- Testosteron có tác dụng gây những biến đổi cơ thể ở tuổi dậy thì của nam.

- Sơ đồ hoạt động của tế bào kẽ dưới tác dụng của hoocmon

- Những dấu hiệu xuất hiện ở tuổi dậy thì của nam (khoảng 11 – 12 tuổi)

+ Lớn nhanh, cao vượt

+ Sụn giáp phát triển, lộ hầu

+ Vỡ giọng, tiếng ồm

+ Mọc ria mép

+ Mọc lông nách, mọc lông mu

+ Cơ bắp phát triển, cơ quan sinh dục to ra

+ Tuyến mồ hôi, tuyến nhờn phát triển

+ Xuất hiện mụn trứng cá

+ Xuất tinh lần đầu, vai rộng, ngực nở

- Trong các dấu hiệu trên thì dấu hiệu xuất tinh lần đầu là dấu hiệu quan trọng nhất thể hiện bạn nam đến tuổi dậy thì.

2. Buồng trứng và hoocmon sinh dục nữ

- Ở các em gái, khoảng 10 – 11 tuổi, hai buồng trứng bắt đầu hoạt động. Dưới tác dụng của kích thích tố buồng trứng do tuyến yên tiết ra, các tế bào trứng bắt đầu phát triển trong các nang trứng. Đó là lớp tế bào biểu bì dẹp bao quanh tế bào trứng, sau đó dày lên và phân chia thành nhiều lớp. Các tế bào lớp trong tiết hoocmon ostrogen là hoocmon sinh dục nữ.

- Nang trứng càng phát triển hoocmon càng tiết nhiều đẩy tế bào trứng về 1 phía. Nang trứng lộ dần ra bề mặt buồng trứng, lúc này trứng chín và rụng dưới tác dụng của LH.

- Sau khi trứng rụng, bao noãn trở thành thể vàng, tiết progesteron. Hoocmon này có tác dụng trong sự sinh sản.

- Hoocmon ostrogen có tác dụng gây nên những biến đổi cơ thể ở tuổi dậy thì của nữ.

* Quá trình phát triển của trứng và tiết hoocmon

- Những biến đổi ở cơ thể nữ khi đến tuổi dậy thì

+ Lớn nhanh, da trở nên mịn màng

+ Thay đổi giọng nói, vú phát triển

+ Mọc lông mu, lông nách

+ Hông nở rộng, mông, đùi phát triển

+ Bộ phận sinh dục phát triển

+ Tuyến mồ hôi và tuyến nhờn phát triển

+ Xuất hiện mụn trứng cá

+ Bắt đầu hành kinh

- Trong những dấu hiệu trên thì dấu hiệu bắt đầu hành kinh là dấu hiệu quan trọng nhất thể hiện bạn nữ đến tuổi dậy thì

* Khi đến tuổi dậy thì cả nam và nữ cần lưu ý

- Giữ gìn vệ sinh cơ thể và cơ quan sinh dục sạch sẽ. Đặc biệt là những ngày hành kinh (đối với bạn nữ).

- Ăn uống đầy đủ chất dinh dưỡng, tập thể dục thể thao giúp cơ thể phát triển toàn diện

- Có sự thay đổi về thể chất, thể lực, ngoại hình, tâm sinh lí: nếu có thắc mắc cần tìm hiểu nên tìm bố mẹ hoặc các chuyên gia tư vấn để hỏi.

II. Hướng dẫn trả lời câu hỏi SGK

Câu 1: Trình bày rõ các chức năng của tinh hoàn và buồng trứng.

Hướng dẫn trả lời:

* Chức năng của tinh hoàn là :

- Tạo tinh trùng

- Tiết hoocmôn sinh dục nam (testôstêrôn) 

* Chức năng của buồng trứng ;

- Sinh ra trứng

- Tiết hoocmôn sinh dục nữ ơstrôgen

Câu 2: Nguyên nhân dẫn tới những biến đổi cơ thể ở tuổi dậy thì ở nam và nữ (trong tuổi vị thành niên) là gì ? Trong những biến đổi đó, biến đổi nào là quan trọng cần lưu ý ?

Hướng dẫn trả lời:

- Nguyên nhân dẫn tới những biến đổi cơ thể ở tuổi dậy thì ở nam và nữ (trong tuổi vị thành niên)

  + Nguyên nhân dẫn tới những biến đổi ở tuổi dậy thì ở nam do tinh hoàn tiết testôstêrôn

  + Nguyên nhân dẫn tới những biến đổi ở tuổi dậy thì ở nữ do buồng trứng tiết ơstrôgen

- Trong những biến đổi đó, biến đổi quan trọng nhất cần lưu ý là :

  + Trong những biến đổi ở tuổi dậy thì của nam thì xuất tinh lần đầu tiên là biến đổi quan trọng nhất cần lưu ý vì chứng tỏ đã có khả năng có con

  + Trong những biến đổi ở tuổi dậy thì của nữ thì hành kinh lần đầu tiên là biến đổi quan trọng nhất cần lưu ý vì chứng tỏ đã có khả năng có con

Câu 3 : Trình bày những biến đổi dưới tác dụng của các hoocmôn sinh dục ở tuổi dậy thì?

Hướng dẫn trả lời: 

* Tuyến sinh dục nam (tinh hoàn) :

- Tạo ra tinh trùng và tiết ra testôstêrôn 

- Ở phái nam, tuyến sinh dục bắt đầu hoạt động từ 13 - 15 tuổi. Do hoocmôn sinh dục nam tác động nên cơ thể có những chuyển biến dần giọng nói, cơ bắp và bộ xương phát triển mạnh. Tinh hoàn bắt đầu có khả năng sinh tinh

* Tuyến sinh dục nữ (buồng trứng)

- Tạo ra trứng và tiết ơstrôgen

- Ở phái nữ, tuyến sinh dục bắt đầu hoạt động từ tuổi 11 - 13. Do các hoocmôn sinh dục tác dụng, cơ thể có những biêu hiện của tuổi dậy thì : ngực và chậu hông phát triển, trứng bắt đầu phát triển và rụng, kéo theo sự hành kinh lần đầu

Ngoài ra trong cơ thể nữ ở tuổi dậy thì và trong thời kì thai nghén " tuyến nội tiết lâm thời", đó là thể vàng và nhau thai.

Bài tập

Có thể bạn quan tâm