Bài 53. Hoạt động thần kinh cấp cao ở người
BÀI 53: HOẠT ĐỘNG THẦN KINH CẤP CAO Ở NGƯỜI
I. Lý thuyết
1. Sự thành lập và ức chế các phản xạ có điều kiện ở người
- Phản xạ có điều kiện có thể được hình thành ở trẻ mới sinh từ rất sớm. Ví dụ:
+ Phản xạ mút tay ở trẻ
+ Trẻ nghe tiếng hát ru kết hợp với nhịp vỗ đều làm trẻ ngủ
+ Mùi sữa thơm cùng với vòng tay mẹ dấu hiệu để trẻ nhận ra mẹ, dần phân biệt được người lạ và người quen
\(\rightarrow\) Quá trình hình thành phản xạ có điều kiện ở trẻ
- Đa số các phản xạ trên đều dần dần bị ức chế và hình thành các phản xạ mới.
- Bên cạnh việc hình thành phản xạ mới thì cũng xảy ra quá trình ức chế phản xạ, nếu phản xạ đó không còn cần thiết với đời sống.
- Sự hình thành và ức chế phản xạ có điều kiện là hai quá trình thuận nghịch có mối quan hệ mật thiết với nhau.
\(\rightarrow\) Giúp cơ thể thích nghi với điều kiện sống luôn thay đổi.
- Ở người, học tập, rèn luyện, xây dựng các thói quen, tập quán, nếp sống tốt chính là sự kết hợp của 2 quá trình hình thành và ức chế phản xạ có điều kiện.
2. Vai trò của tiếng nói và chữ viết
a. Tiếng nói và chữ việt cũng là tín hiệu gây ra các phản xạ có điều kiện cấp cao
- Người không chỉ tiết nước bọt khi nhìn thấy thức ăn mà khi ta nghe nói đến 1 loại thức ăn ngon hoặc thức ăn có vị chua (khế, chanh …) cũng tiết nước bọt.
- Người biết chữ khi đọc những hàng chữ hoặc đoạn văn in trong sách báo có thể bộc lộ cảm xúc (vui, buồn, phẫn nộ …)
\(\rightarrow\) Tiếng nói và chữ viết có thể giúp ta mô tả sự vật, trình bày các hiện tượng mà không cần có sự vật cũng làm cho người nghe, người đọc tưởng tượng được.
\(\rightarrow\) Tiếng nói và chức viết cũng là tín hiệu của sự vật nhưng thuộc hệ thống tín hiệu thứ 2, chúng có thể gây ra các phản xạ có điều kiện cấp cao.
b. Tiếng nói và chữ viết là phương tiện để con người giao tiếp, trao đổi kinh nghiệm với nhau
Giúp con người tích lũy ngày càng nhiều kinh nghiệm và trở thành kho tàng quý báu của nhân loại \(\rightarrow\) xây dựng xã hội ngày một văn minh.
3. Tư duy trừu tượng
- Nhờ có tiếng nói và chữ viết, con người đã trừu tượng hóa các sự vật, các hiện tượng cụ thể.
- Từ những cái chung của sự vật, con người khái quát hóa chũng thành khái niệm được diễn đạt bằng các từ và hiểu được nội dung ý nghĩa của nó .
- Con người có khả năng phân tích các sự vật, hiện tượng của thế giới xung quanh dựa trên những khái niệm mà không cần tiếp xúc với thực tiễn.
- Khả năng khái quát hóa và trừu tượng hóa là cơ sở tư duy trừu tượng chỉ có ở người.
II. Hướng dẫn trả lời câu hỏi SGK
Câu 1: Ý nghĩa của sự thành lập và ức chế các phản xạ có điều kiện trong đời sống con người ?
Hướng dẫn trả lời:
- Giúp con người thích nghi được với những điều kiện sống luôn thay đổi ở môi trường
- Giúp con người học tập, rèn luyện các thói quen, tập quán tốt, nếp sống văn hoá
Câu 2: Tiếng nói và chữ viết có vai trò gì trong đời sống con người
Hướng dẫn trả lời
Tiếng nói và chữ viết là kết quả của sự khái quát hóa và trừu tượng hóa các sự vật và hiện tượng cụ thể, thuộc hệ thống tín hiệu thứ 2. Tiếng nói và chữ viết là phương tiện giao tiếp, trao đổi, truyền đạt kinh nghiệm cho nhau và cho các thế hệ sau.
Câu 3 : Hãy cho ví dụ chứng tỏ tiếng nói và chữ viết cũng là tín hiệu gây ra các phản xạ có điều kiện cấp cao ở người ?
Hướng dẫn trả lời :
- Người không chỉ tiết nước bọt khi trông thấy hoặc ngửi thấy thức ăn mà còn tiết mước bọt khi nghe nói đến thức ăn ngon hoặc một quả khế chua hay quả chanh, xoài, me,....
- Người biết chữ có thể xúc động (vui, buồn, phẫn nộ) khi đọc những hàng chữ, đoạn văn in trong sách báo, tạp chí,...
Câu 4: So sánh số lượng phản xạ có điều kiện ở người và ở động vật ? Nguyên nhân gây ra sự khác nhau này ?
Hướng dẫn trả lời :
Nhờ có tiếng nói và chữ viết, số lượng phản xạ trong một đời người là rất lớn so với động vật, nhờ thế mà con người có thể phản ứng một cách chính xác và tinh vi với sự thay đổi của môi trường. Học tập là sự thành lập các phản xạ có điều kiện thông qua tiếng nói và chữ viết. Muốn nhớ được bài lâu phải thường xuyên ôn tập thì mới củng cố được các phản xạ này. Nếu không thì sẽ sinh ra phản ứng ức chế tắt dần
Câu 5: Ở động vật có hoạt động thần kinh cao cấp không ? Tại sao ?
Hướng dẫn trả lời :
Ở động vật không có hoạt động thần kinh cấp cao. Vì động vật chỉ có phản xạ có điều kiện cấp thấp, không có phản xạ có điều kiện cấp cao và không có hệ thống tín hiệu thứ hai như ở người
Bài tập
Có thể bạn quan tâm
Có thể bạn quan tâm
