Sử dụng một số biện pháp nghệ thuật trong văn bản thuyết minh

Lý thuyết

• Câu 1 (Trang 14 - SGK)
• Câu 2 (Trang 15 – SGK)

Câu 1 (Trang 14 - SGK)

Đọc văn bản Ngọc Hoàng xử tội ruồi xanh và trả lời các câu hỏi:
a. Văn bản có tính chất thuyết minh không? Tính chất ấy thể hiện ở những điểm nào? Những phương pháp thuyết minh nào đã được sử dụng?
b. Văn bản thuyết minh này có nét gì đặc biệt? Tác giả đã sử dụng biện pháp nghệ thuật nào? 
c. Các biện pháp nghệ thuật ở đây có tác dụng gây hứng thú và làm nổi bật nội dung cần thuyết minh hay không?

Hướng dẫn giải

 Văn bản trên thực chất là một bài thuyết minh, cung cấp tri thức về loài ruồi.

• Lời của Ruồi thuyết minh về
  • Tính chất chung về họ, giống, loài
  • Tập tính sinh sống: sinh đẻ, đặc điểm cơ thể...
• .Lời của Thiên Tào thuyết minh về tác hại, nguyên nhân gây ra tác hại của loài ruồi xanh.
• Lời của luật sư thuyết minh về cấu tạo bộ phận cơ thể của ruồi xanh.

Các phương pháp thuyết minh bằng:

• Định nghĩa: ruồi thuộc họ côn trùng.
• Phương pháp phân loại: các loại ruồi.
• Dùng số liệu: số vi khuẩn, số lượng sinh sản.
• Liệt kê: mắt, chân.

b. Nét đặc biệt của văn bản thuyết minh đó là:

• Hình thức: giống như văn bản tường thuật một phiên toà.
• Nội dung: giống như câu chuyện kể về loài ruồi.

Những biện pháp nghệ thuật: Bên cạnh các phương pháp thuyết minh, văn bản thuyết minh được trình bày như một văn bản tường thuật một phiên toà và có sử dụng biện pháp nghệ thuật kể chuyện, miêu tả, ẩn dụ, nhân hoá...

c. Các biện pháp nghệ thuật được sử dụng để thuyết minh khiến cho văn bản trở nên sinh động và hấp dẫn hơn, vừa là truyện vui vừa học thêm tri thức.

Câu 2 (Trang 15 – SGK)

Đọc đoạn văn sau và nêu nhận xét về biện pháp nghệ thuật được sử dụng để thuyết minh:

Bà tôi thường kể cho tôi nghe rằng chim cú kêu là có ma tới. Tôi hỏi vì sao thì bà giải thích: "Thế cháu không nghe tiếng cú kêu thường vọng từ bãi tha ma đến hay sao?". Sau này học môn Sinh học tôi mđi biết là không phải như vậy. Chim cú là loài chim ăn thịt, thường ăn thịt lũ chuột đồng, kẻ phá hoại mùa màng. Chim cú là giống vật có lợi, là bạn của nhà nông. Sở dĩ chim cú thường lui tới bãi tha ma là vì ở đó có lũ chuột đồng đào hang. Bây giờ mỗi lần nghe tiếng chim cú, tôi chẳng những không sợ mà còn vui vì biết rằng người bạn của nhà nông đang hoạt động.

Hướng dẫn giải

Biện pháp nghệ thuật nào được sử dụng ở đoạn văn này là nghệ thuật kể chuyện: Kể câu chuyện ngày thơ ấu nghe bà kể chuyện về chim cú, khi chim cú kêu là có ma tới. Nhưng khi nhân vật được học môn Sinh học, đã hiểu hơn về kiến thức khoa học loài Cú.

==> Văn bản đã sử dụng phương pháp giải thích.