Nói quá

Lý thuyết

Câu 1: (Trang 102 - SGK Ngữ văn 8 tập 1)

Tìm biện pháp nói quá và giải thích ý nghĩa của chúng trong các ví dụ sau:

a. Bàn tay ta làm nên tất cả
Có sức người sỏi đá cũng thành cơm.

(Hoàng Trung Thông, Bài ca vỡ đất)

b. Anh cứ yên tâm, vết thương mới chỉ sướt da thôi. Từ giờ đến sáng em có thể đi lên đến tận trời được.

(Nguyễn Minh Châu, Mảnh trăng cuối rừng)

c. [...] Cái cụ bá thét ra lửa ấy lại xử nhũn mời hắn vào nhà xơi nước.

(Nam Cao, Chí Phèo)

Hướng dẫn giải

a. Biện pháp nói quá trong câu thơ trên: Có sức người sỏi đá cũng thành cơm.  Ý nghĩa: Ca ngợi sức lao động vĩ đại của con người, sự lao động của con người mang lại ấm no, hạnh phúc.
b. Biện pháp nói quá: Từ giờ đến sáng em có thể đi lên đến tận trời. Có ý nhấn mạnh dù vết thương có đau vẫn có thể đi bất cứ đâu – đi lên đến tận chân trời, không quản ngại khó khăn gian khổ.
c. " … cụ bá thét ra lửa": Ý muốn nói quá về lời nói của con người có quyền hành, mỗi lời nói ra là người khác phải nghe theo.

Câu 2: (Trang 102 - SGK Ngữ văn 8 tập 1)

Điền các thành ngữ sau đây vào chỗ trống l...l để tạo biện pháp tu từ nói quá: bầm gan tím ruột, chó ăn đá gà ăn sỏi, nở từng khúc ruột, ruột để ngoài da, vắt chân lên cổ.
a) Ở nơi l...l thế này, cỏ không mọc nổi nữa là trồng rau, trồng cà. b) Nhìn thấy tội ác của giặc, ai ai cũng l...l.
c) Cô Nam tính tình xởi lởi, l...l.
d) Lời khen của cô giáo làm cho nó l...l.
e) Bọn giặc hoảng hồn l...l mà chạy.

Hướng dẫn giải

a. Ở nơi chó ăn đá gà ăn sỏi thế này, đến cỏ không mọc nổi nữa là trồng rau, trồng cà.
b. Nhìn thấy tội ác của giặc ai ai cũng bầm gan tím ruột.
c. Cô Nam tính tình xởi lởi ruột để ngoài da.
d. Lời khen của cô giáo làm cho nó nở từng khúc ruột.
e. Bọn giặc hoảng hồn vắt chân lên cổ mà chạy.

Câu 3: (Trang 102 - SGK Ngữ văn 8 tập 1)

Đặt câu với các thành ngữ dùng biện pháp nói quá sau đây: nghiêng nước nghiêng thành, dời non lấp biển, lấp biển vá trời, mình đồng da sắt, nghĩ nát óc.

Hướng dẫn giải

• Vẻ đẹp nghiêng nước nghiêng thành của Thúy Kiều khiến thiên nhiên cũng phải hờn ghen.
• Vợ chồng đồng lòng chung sức có thể dời non lấp bể.
• Mọi người đoàn kết lại có thể lấp biển vá trời
• Chàng Gióng mình đồng da sắt cưỡi ngựa như bay trước quân thù.
• Bài toán này khó quá, tớ nghĩ nát óc mà không làm được.

Câu 4: (Trang 103 - SGK Ngữ văn 8 tập 1)

Tìm năm thành ngữ so sánh có dùng biện pháp nói quá.

Hướng dẫn giải

Một số thành ngữ  có dùng biện pháp nói quá:

• Đen như cột nhà cháy
• Xấu như ma
• Đẹp như tiên
• Chạy bán sống bán chết
• Ăn như mèo
• Dữ như cọp
• Thuận vợ thuận chồng tát biển Đông cũng cạn.
• Ăn như rồng cuốn, nói như phượng leo

Câu 5: (Trang 103 - SGK Ngữ văn 8 tập 1)

Viết một đoạn văn hoặc làm một bài thơ có dùng biện pháp nói quá.

Hướng dẫn giải

Vì đi học muộn nên Nam lao nhanh như tên lửa đến lớp cho kịp giờ học. Vừa đến lớp, cô giáo yêu cầu làm bài kiểm tra 15 phút, vì đã học bài nên Nam đọc đề và làm bài rất nhanh, chớp mắt một cái đã làm xong.

Ca dao (tham khảo)

Lỗ mũi mười tám gánh lông
 Chồng yêu chồng bảo: Tơ hồng trời cho.
Đêm nằm thì gáy o o,
Chồng yêu chồng bảo: Ngáy cho vui nhà.
Đi chợ thì hay ăn quà
Chồng yêu chồng bảo: về nhà đỡ cơm.
Trên đầu những rác cùng cơm.
Chồng yêu chồng bảo: Hoa thơm rắc đầu. 

Câu 6: (Trang 103 - SGK Ngữ văn 8 tập 1)

Phân biệt biện pháp tu từ nói quá với nói khoác.

Hướng dẫn giải

Nói khoác và biện pháp tu từ nói quá giống và khác nhau ở những điểm sau:

• Giống nhau: cùng sử dụng sự phóng đại về quá độ, quy mô tính chất... sự việc và hiện tượng.
• Khác nhau:
  • Nói quá là biện pháp tu từ làm tăng sự biểu cảm của văn chương và để nhấn mạnh ý. Mục đích nhấn mạnh, khẳng định, gây ấn tượng, tăng sức biểu cảm. 
  • Nói khoác là một tính cách của con người trong đời sống, làm cho người nghe tin vào những điều không có thực, hoặc để phô trương, khoe khoang.

Bài tham khảo thêm

Viết một đoạn văn ngắn có sử dụng phép nói quá.

Hướng dẫn giải

Bài tham khảo 1:

Làng quê tôi những buổi sớm mai đẹp như một bức tranh nhiều màu. Từng đám mây trắng, hồng khẽ lơ lửng trôi lững lờ. Những chú chim tỉnh giấc bắt đầu cất cao tiếng hót líu lo trên cành cây. Trong vườn đọng trên cành lá là những hạt sương trong veo, long lanh như những viên pha lê thủy tinh sáng lấp lánh. Những đóa hoa bắt đầu kẽ nở, thi nhau phô sắc tỏa hương thơm ngát. Dòng sông quê hương đỏ nặng phù sa uốn mình đem dòng nước mát tưới tiêu cho ruộng lúa vườn cây. Thỉnh thoảng, có vài chú cá tinh nghịch quẫy đuôi vươn mình khỏi mặt nước.  Xa xa là cánh đồng lúa còn đang đương thì con gái, khoác trên mình tấm áo màu xanh đung đưa thân mình theo từng đợt gió. Cả cách đồng bao la tựa như một tấm thảm xanh khổng lồ trải dài tít tắp như tiếp nối đến tận chân trời. 

Bài tham khảo 2:

Tình hình tai nạn giao thông ngày nay ngày cành tăng nhanh. Những người điều khiển giao thông đã tự dồn mình vào thế ngàn cân treo sợi tóc do sử dụng rượu bia quá nồng độ cho phép. Không những thế nhiều người tham gia giao thông không tuân thủ đúng luật an toàn giao thông đặc biệt là các thanh thiếu niên. Họ không hiểu rõ hoặc cố tình hiểu nhưng lơ đi, tham gia an toàn giao thông đánh võng, lạn lách, gầm rú xe cộ thậm chí đua xe trên đường phố, coi thường tinh mạng của bản thân và ảnh hưởng đến những nguười tham gia giao thông khác. Những kẻ như thế đáng bị xã hội lên án và trừng trị thích đáng vì đã ảnh hưởng đến cả một tập thể, một xã hội.