Cộng đồng chia sẻ tri thức Lib24.vn

Thực hành một số phép tu từ cú pháp

Lý thuyết
Mục lục
* * * * *

Câu 1 phần I (trang 150 sgk ngữ văn 12 tập 1)

Đọc đoạn văn a và đoạn thơ b trong SGK xác định những câu nào có phép lặp cú pháp? Kết cấu cú pháp nào được lặp lại? Tác dụng (hiệu quả nghệ thuật) như thế nào?

Hướng dẫn giải

a. những câu lặp cú pháp trong đoạn a là: câu 1-3, 4-5

- Cấu trúc được lặp lại là:

+ Sự thật là .... , CN (dân ta) + VN (thành thuộc địa ...), + BN

+ Dân ta (đã/lại) + VN

-   Hiệu quả nghệ thuật: nhấn mạnh, tô đậm tính khẳng định; giúp cho lời văn hài hoà, nhịp nhàng, bổ sung cho nhau.

b. Những câu lặp cú pháp trong đoạn thơ b là:

-  Câu 1 và 2: CN - đây - VN (là của chúng ta)

-  Câu 3, 4, 5: Những - DT - Định tố

Tác dụng: nhấn mạnh và khẳng định niềm tự hào và tình yêu tha thiết đất nước của nhà thơ.

c. Trong đoạn thơ c, cấu trúc câu được lặp lại là: Nhớ sao...

Tác dụng: Phép lặp đó có tác dụng làm cho nỗi nhớ của người về xuôi (cũng chính là của tác giả) đối với quê hương cách mạng Việt Bắc thêm thiết tha sâu nặng.

Câu 2 phần I (trang 151 sgk ngữ văn 12 tập 1)

So sánh hiện tượng lặp kết cấu cú pháp trong những câu văn xuôi, những câu thơ ở bài tập 1 với kết cấu của những câu thuộc các thể loại khác sau đây để thấy điểm giống nhau và khác nhau (về số tiếng trong câu, sự đối xứng, nhịp điệu và tác dụng...) của chúng:

a, Tục ngữ

- Bán anh em xa, mua láng giềng gần.

- Gần mực thì đen, gần đèn thì rạng.

b, Câu đối:

Cụ già ăn củ ấu non.

Chú béo trèo cây đại lớn.

d, Văn biến ngẫu:

Kẻ đâm ngang, người chém ngược, làm cho ma tà ma mi hồn kinh; bọn hò trước, lũ ó sau, trối kệ tàu sắt tàu đồng súng nổ.

Hướng dẫn giải

- Giống nhau: đều sử dụng phép lặp kết cấu cú pháp

- Khác nhau:

    + Số lượng tiếng: ở câu đối, thơ Đường luật, văn biền ngẫu (nhiều câu tục ngữ), trong những câu (vế câu) lặp lại kết cấu cú pháp với nhau, cần tương ứng về mặt từ loại

Trong văn xuôi, thơ tự do, những kết cấu cú pháp, sự đối xứng về từ loại và cấu tạo từ không nhất thiết ở mức độ nghiêm ngặt tuyệt đối :

    + Những dòng sông đỏ nặng phù sa/ những ngả đường bát ngát…

- Nhịp điệu: trong câu đối, thơ Đường luật, văn biền ngẫu, những vế câu lặp kết cấu cú pháp thì kết cấu nhịp điệu cũng lặp

    + Kết cấu nhịp điệu 2/5 hoặc 2/2/3 trong hai câu thơ Nhàn của Nguyễn Bỉnh Khiêm

 
 

Câu 3 phần I (trang 151 sgk ngữ văn 12 tập 1)

Tìm ba câu văn hoặc thơ có dùng phép lặp cú pháp trong SGK Ngữ văn lớp 12. Phân tích tác dụng của phép lặp đó.

Hướng dẫn giải

Ví dụ:

a.

Mẹ tháo khăn phủ mặt cho chồng

Con cởi áo liệm thân cho bố.

(Dọn về làng, Nông Quốc Chân)

Phép lặp cú pháp kết hợp với phép liệt kê góp phần thể hiện sâu sắc nỗi đau, nỗi bất hạnh của gia đình dưới sự xâm lăng, giày xéo của thực dân Pháp.

b. 

Con nhớ anh con, người anh du kích...

Con nhớ em con, thằng em liên lạc

(Chế Lan Viên)

Phép lặp cú pháp góp phần thể hiện nỗi nhớ da diết, tràn ra như bất tận của chủ thể trữ tình khi nhớ về Tây Bắc.

Phần II (trang 152 sgk ngữ văn 12 tập 1)

Phân tích hiệu quả của phép lặp cú pháp phối hợp với phép liệt kê trong 2 đoạn văn a và b (SGK)

Hướng dẫn giải

a. Đoạn văn trong Hịch tướng sĩ của Trần Quốc Tuấn:kết hợp phép lặp với phép liệt kê: ...thì ta...; ...thì cùng nhau...

Nhằm bày tỏ nỗi lòng của tác giả, làm nổi bật sự quan tâm, đối đãi chu đáo của Trần Quốc Tuấn đối với tướng sĩ: cho áo, cho cơm, thăng chức, cấp bổng, cho thuyền, cho ngựa, ...

b. Đoạn văn trong Tuyên ngôn độc lập của Hồ Chí Minh:

- Sử dụng phép liệt kê (hàng loạt câu kể tội ác của thực dân Pháp: Chúng … chúng …)

- Sử dụng phép lặp cú pháp.

- Tác dụng: lên án và tố cáo tội ác về chính trị của thực dân Pháp đối với nhân dân ta. Lời lẽ hùng biện, giọng văn đanh thép chính là nhờ người viết đã sử dụng thành cô phép lặp cú pháp kết hợp phép liệt kê. Những tội ác của thực dân Pháp được kể ra dồn dập, liên tiếp. Tất cả không chỉ tố cáo, vạch mặt kẻ thù một cách rõ ràng, đanh thép mà còn truyền tới người đọc, người nghe lòng căm thù cao độ và sâu sắc.

Câu 1 Phần III (trang 152 sgk ngữ văn 12 tập 1)

Phân tích các bộ phận in đậm trong ba ngữ liệu SGK, và nhận xét về:

-  Vị trí và vai trò ngữ pháp trong câu

-  Dấu câu tách biệt bộ phận đó

-  Tác dụng đối với việc bổ sung thông tin, tình cảm

Hướng dẫn giải

HS phân tích cụ thể từng đoạn văn để thấy điểm riêng của từng văn bản, chú ý trên cơ sở những điểm chung sau:

-  Vị trí nằm giữa hoặc cuối câu.

-  Vai trò ngữ pháp: chú giải (phụ chú)

-   Đặt trong dấu ngoặc đơn hoặc ngoặc kép nếu lấy dữ liệu trong văn bản khác.

-  Nói thêm việc bổ sung thông tin, bộc lộ một thái độ, cảm xúc.

Câu 2 Phần III (trang 153 sgk ngữ văn 12 tập 1)

Viết đoạn văn từ 3 - 5 câu về Tố Hữu và bài thơ Việt Bắc, trong đó có sử dun gj phép chêm xen. Phân tích tác dụng của phép chêm xen trong trường hợp đó.

Hướng dẫn giải

Đoạn văn tham khảo:

Tháng 10 - 1945, khi về lại thủ đô sau chiến thắng giặc Pháp, Tố Hữu - nhà thơ trữ tình chính trị, người gắn bó sâu sắc với quê hương cách mạng trong 15 năm tình nghĩa thiết tha mặn nồng - đã viết bài thơ Việt Bắc, bản anh hùng ca và cũng là khúc tình ca về cách mạng, về cuộc kháng chiến và con người kháng chiến.

(Phép chêm xen ở câu văn này - phần giữa hai dấu gạch ngang - có tác dụng cung cấp thông tin về nhà thơ Tố Hữu).

Có thể bạn quan tâm


Có thể bạn quan tâm