Bài 16. Phương trình hóa học

Lý thuyết

Bài 16.1 Trang 21 Sách bài tập (SBT) Hóa học 8

Chép vào vở bài tập các câu sau đây với đầy đủ các từ và cụm từ thích hợp chọn trong khung :

Chất, nguyên tử, nguyên tố, phân tử, chất phản ứng, phương trình hoá học, chỉ số, hệ số, sản phẩm, tỉ lệ

"Phản ứng hóa học được biểu diễn bằng ........, trong đó ghi công thức hóa học của các ......... và ........ Trước mỗi công thức hoá học có thể có ..... (trừ khi bằng 1 thì không ghi) để cho số ..... của mỗi ....... đều bằng nhau.

Từ...... rút ra được tỷ lệ số ......., số......... của các chất trong phản ứng; ........ này bằng đúng tỷ lệ ...... trước công thúc hóa học của các ........ tương  ứng ".

Hướng dẫn giải

Phản ứng hoá học được biểu diễn bằng phương trình hoá học, trong đó ghi công thức hoá học của các chất phản ứng và sản phẩm. Trước mỗi công thúc hoá học có thể có hệ số (trừ khi bằng 1 thì không ghi) để cho số nguyên tử  của mỗi nguyên tố đều bằng nhau.

Từ phương trình hoá học rút ra được tỉ lệ số nguyên tử, số phân tử của các chất trong phản ứng ; tỉ lệ này bằng đúng hệ số trước công thức hoá học của các chất tương ứng.

Bài 16.2 Trang 22 Sách bài tập (SBT) Hóa học 8

Cho sơ đồ của các phản ứng sau :

a)  \(Cr + {O_2} -  -  -  > C{r_2}{O_3}\)

b)  \(Fe + B{r_2} -  -  -  > FeB{r_3}\)

Lập phương trình hoá học và cho biết tỉ lệ số nguyên tử, số phân tử của các chất trong mỗi phản ứng.

Hướng dẫn giải

Gợi ý cách làm nhanh các bài tập lập phương trình hoá học

Bước 1. Cần viết đúng các công thức hoá học. Đến bước sau không thay đổi chỉ số trong những công thức đã viết đúng.

Bước 2. Nhẩm tính số nguyên tử của tất cả các nguyên tốẽ

Nếu có nguyên tố mà số nguyên tử một bên lẻ, một bên chẵn thì trước hết ta làm chẵn số nguyên tử lẻ (đặt hệ số 2).

Để cân bằng số nguyên tử ta lấy bội số chung nhỏ nhất chia cho các số nguyên tử không bằng nhau của một nguyên tố thì được hệ số cho công thức của các chất tương ứng. Nên bắt đầu từ nguyên tố mà số nguyên tử có nhiều nhất, rồi tiếp đến nguyên tố có số nguyên tử ít hơn...

Thí dụ, sơ đồ của phản ứng :

\(Cr + {O_2} -  -  -  > C{r_2}{O_3}\)

Làm chẵn số nguyên tử O ở bên phải 

\(Cr + {O_2} -  -  -  > 2C{r_2}{O_3}\)

Bắt đầu cân bằng từ nguyên tố O, Bội số chung nhỏ nhất của 6 và 2 là 6.

Hệ số của O2 sẽ là \(3( = {6 \over 2})\)

\(Cr + 3{O_2} -  -  -  > 2C{r_2}{O_3}\)

Tiếp theo là nguyên tố Cr

\(4Cr + 3{O_2} -  -  -  > 2C{r_2}{O_3}\)

Lưu ý :

-Nếu có nhóm nguyên tử thì coi cả nhóm như một đơn vị để cân bằng.

-Có trường hợp sơ đồ của phản ứng đã là phương trình hoá học rồi, thí dụ :

CacO₃ ----- > CaO + CO₂

 Viết liền mũi tên rời là được phương trình hoá học.

-Có trường hợp chỉ cần nhận xét thành phần hoá học các hợp chất là rút ra được các hệ số thích hợp.

Thí dụ, sơ đồ của phản ứng giữa khí cạcbon oxit và chất sắt(III) oxit.

CO + Fe₂O₃­ —> Fe + CO₂

Nhận xét : Mỗi phân tử CO chiếm một O của Fe­₂O₃ chuyển thành phân tử CO₂. Như vậy cần 3CO để chiếm hết oxi của Fe₂O₃. Phương trình hoá học của phản ứng : 3CO + Fe₂O₃ —> 2Fe + 3CO₂

a)4Cr + 3O₂  -> 2Cr₂O₃

Số nguyên tử Cr : số phân tử O₂ : số phân tử Cr₂O₃ = 4:3:2.

2Fe + 3Br₂ —> 2FeBr₃

Số nguyên tử Fe : số phân tử Br₂ : số phân tử FeBr₃ = 2:3:2.

Bài 16.3 Trang 22 Sách bài tập (SBT) Hóa học 8

Yêu cầu làm như bài tập 16.2, theo sơ đồ của các phản ứng sau :

a) KCIO₃ -----> KCl + O₂ ;

b) NaNO₃ ------> NaNO₂ + O₂

Hướng dẫn giải

a) \(2KCl{O_3} \to 2KCl + 3{O_2}\)

Số phân tử \(KCl{O_3} \) : số phân tử KCl : số phân tử \(O_2\) = 2:2:3

b) \(2NaN{O_3} \to 2NaN{O_2} + {O_2}\)

Số phân tử \(NaN{O_3}\) : số phân tử \(NaN{O_2}\) : số phân tử \(O_2\) = 2:2:1

Bài 16.4 Trang 22 Sách bài tập (SBT) Hóa học 8

Cho sơ đồ của phản ứng sau :

AI + CuO -------> Al₂O₃ + Cu

a)Lập phương trình hoá học của phản ứng.

b)Cho biết tỉ lệ số nguyên tử, số phân tử của bốn cặp chất trong phản ứng,  tuỳ chọn.

Hướng dẫn giải

a) 2Al + 3CuO -> Al₂O₃ + 3Cu

b) Cứ 2 nguyên tử AI tác dụng với 3 phân tử CuO ;

Cứ 2 nguyên tử Al phản ứng tạo ra 1 phân tử Al­₂O₃ ;

Cứ 3 phân tứ CuO phản ứng tạo ra 1 phân tử Al­₂O₃;

Cứ 1 phân tử Al­₂O₃ được tạo ra cùng với 3 nguyên tử Cu.

......

Bài 16.5 Trang 22 Sách bài tập (SBT) Hóa học 8

Yêu cầu như bài 16.4, theo sơ đồ của phản ứng sau :

BaCl₂ + AgNO₃ —> AgCl + Ba(NO₃)₂

Hướng dẫn giải

a) BaCl₂ + 2AgNO₃ -----> 2AgCI + Ba(NO₃)₂

b) Cứ 1 phân tử BaCl₂ tác dụng với 2 phân tử AgNO₃ ;

Cứ 1 phân tử BaCl2 phản ứng tạo ra 1 phân tử Ba(NO₃)₂;

Cứ 2 phân tử AgNO₃ phản ứng tạo ra 2 phân tử AgCl ;

Cứ 2 phân tử AgNO₃ phản ứng tạo ra 1 phân tử Ba(NO₃)₂ .

.......

Bài 16.6 Trang 22 Sách bài tập (SBT) Hóa học 8

Biết rằng chất natri hiđroxit NaOH tác dụng với axit sunfuric H₂SO₄ tạo ra  chất natri sunfat Na₂SO₄ và nước.

a)Lập phương trình hoá học của phản ứng.

b)Cho biết tỉ lệ số phân tử NaOH lần lượt với số phân tử của ba chất khác trong phản ứng.

Hướng dẫn giải

a) 2NaOH + H₂SO₄  \( \to \) Na₂SO₄ + 2H₂O

b) Cứ 2 phân tử NaOH tác dụng với 1 phân tử H₂SO₄;

Cứ 2 phân tử NaOH phản ứng tạo ra 1 phân tử Na₂SO₄ ;

Cứ 2 phân tử NaOH phản ứng tạo ra 2 phân tử nước, hay cứ 1 phân tử NaOH phản ứng tạo ra 1 phân tử nước.

Bài 16.7 Trang 22 Sách bài tập (SBT) Hóa học 8

Hãy chọn hệ số và công thức hoá học thích hợp đặt vào chỗ có dấu hỏi trong các sơ đồ phản ứng sau để viết thành phương trình hoá học :

a) ?Al(OH)₃ —> ? + 3H₂O

b) Fe + ?AgNO₃ —> ? + 2Ag

c)? NaOH + ? —> Fe(OH)₃ + ? NaCl

Hướng dẫn giải

a) \(2Al{(OH)_3} \to A{l_2}{O_3} + 3{H_2}O\)

b) \(Fe + 2AgN{O_3} \to Fe{(N{O_3})_2} + 2Ag\)

c) \(3NaOH + FeC{l_3} \to Fe{(OH)_3} + 3NaCl\)

Bài 16.8 Trang 22 Sách bài tập (SBT) Hóa học 8

Biết rằng, kim loại nhôm tác dụng với axit sunfuric H₂SO₄ tạo ra chất nhôm sunfat Al₂(SO₄)₃ và khí hiđro.

a)Viết phương trình hoá học của phản ứng. Hiểu như thế nào về tỉ lệ số nguyên tử, số phân tử giữa các chất trong phản ứng ?

b)Nếu có 6,02.10²³ nguyên tử AI sẽ tác dụng được với bao nhiêu phân tử H₂SO₄, tạo ra bao nhiêu phân tử Al₂(SO₄)₃ và bao nhiêu phân tử H₂ ?

Cũng câu hỏi như trên, nếu có 3,01.10²³ nguyên tử Al. [Xem lại con số 6,02.10²³ trong các bài tập 8.9*. và 9.6* trước khi làm phần b) và c)] 

Hướng dẫn giải

a) Phương trình hoá học của phản ứng :

\(2Al + 3{H_2}S{O_4} \to A{l_2}{(S{O_4})_3} + 3{H_2}\)

Phương trình hoá học cho biết : cứ 2 nguyên tử AI tác dụng với 3 phân tưH₂SO₄, tạo ra 1 phân tử Al₂(SO₄)₃ và 3 phân tử H₂.

b) Nếu có 6,02.10²³ nguyên tử AI sẽ tác dụng với \(6,{02.10^{23}} \times {3 \over 2}( = 9,03 \times {10^{23}})\)

phân tử H₂SO₄, tạo ra \(6,{02.10^{23}} \times {1 \over 2}( = 3,01 \times {10^{23}})\) phân tử Al₂(SO₄)₃và

\(6,{02.10^{23}} \times {3 \over 2}( = 9.03 \times {10^{23}})\) phân tử H2.

c) Đáp số : 4,515.10²³ phân tử H₂SO₄

1,505.10²³ phân tử Al₂(SO₄)₃

 4,515.10²³ phân tử H₂