Bài 6 : Các nước Anh, Pháp, Đức, Mĩ cuối thế kỉ XIX đầu thế kỉ XX
Bài 6: CÁC NƯỚC ANH, PHÁP, ĐỨC, MỸ CUỐI THẾ KỶ XIX- ĐẦU THẾ KỈ XX
I. TÌNH HÌNH CÁC NƯỚC ANH, PHÁP, ĐỨC, MỸ.
1. Đế quốc Anh
* Kinh tế:
- Năm 1870 kinh tế Anh dẫn đầu.
- Năm 1913 xuống hạng 3 sau Mỹ và Đức do:
+ Công nghiệp Anh phát triển sớm, kỹ thuật lạc hậu.
+ Tư sản Anh đầu tư vào thuộc địa có lời (có hệ thống thuộc địa rông nhất thế giới, nguyên nhiên liệu, nhân công rẻ )
- Dẫn đầu thế giới về xuất khẩu tư bản thương mại và thuộc địa.
- Đầu thế kỷ XX công ty độc quyền về công nghiệp và tài chính ra đời.
* Chính trị:
Anh là nước Quân Chủ lập Hiến (Đảng Tự do và Bảo thủ thay nhau cầm quyền bảo vệ quyền lợi của tư sản.
* Đối ngoại:
- Đẩy mạnh xâm lược thuộc địa.
- Thuộc địa Anh: 33 triệu km2 – ¼ diện tích thế giới ; 400 triệu dân – ¼ dân số thế giới
- Đế quốc mà mặt trời không bao giờ lặn: thuộc địa có khắp nơi Niu Di lân, Ôx trây lia, An Độ, Ai Cập, Xu đăng, Nam Phi, Ca na đa …. , nên gọi là
“Chủ nghĩa đế quốc thực dân”
2. Đế quốc Pháp:
* Kinh tế
- Công nghiệp của Pháp phát triển chậm từ đang từ hạng nhì sau Anh, xuống hạng tư sau Mỹ, Đức, Anh do:
+ Pháp phải bồi thường chiến phí cho Đức, và cắt 1 phần lãnh thổ giàu tài nguyên cho Đức.
+ Pháp nghèo tài nguyên.
+ Tư sản xuất khẩu tư bản,phần lớn cho Thổ, Nga,Cận Đông, Trung Âu, Mỹ la tinh vay lấy lãi,…. đế quốc Pháp là “Chủ nghĩa đế quốc cho vay lãi”
- Các Công ty độc quyền ra đời trong điều kiện công nghiệp xuống hãng tư.
- Nông nghiệp vẫn lạc hậu do không được trang bị kỹ thuật mới.
* Chính trị
- Sau 4- 9- 1870 nền Cộng Hòa thứ ba: đàn áp nhân dân chạy đua vũ trang, xâm lược thuộc địa.
* Đối ngoại
- Tăng cường xâm lược thuộc địa: hạng nhì thế giới, bằng 1/3 diện tích thuộc địa Anh
- Một số nước là thuộc địa của Pháp như: An giê ri, Tuy ni di, Ma rốc, Ma-đa-ga-xca; Việt Nam, Lào, Cam pu chia…
3. Đế quốc Đức
* Kinh tế
- Công nghiệp Đức đứng đầu Châu Au, hạng nhì thế giới sau Mỹ do:
+ Thị trường dân tộc thống nhất.
+ Nhờ tiền bồi thường chiến tranh của Pháp.
+ Có nhiều than đá, biết ứng dụng những thành tựu mới nhất của khoa học kỹ thuật vào sản xuất.
- Quá trình tập trung sản xuất và tư bản, hình thành công ty luyện kim, than đá chi phối nền kinh tế Đức.
- Các công ty độc quyền của Đức ra đời trong điều kiện: kinh tế Đức phát triển nhan h, đứng đầu Châu Âu và đứng thứ hai thế giới sau Mỹ về
công nghiệp.
* Chính trị:
- Thể chế liên bang, nhà nước chuyên chế dưới sự thống trị của quý tộc địa chủ và tư sản độc quyền.
- Thi hành chính sách đối nội và đối ngoại phản động ; tích cực chạy đua vũ trang và xâm chiếm thuộc địa.
- Giai cấp thống trị hiếu chiến âm mưu dùng vũ lực để chia lại thế giới nên chủ nghĩa đế quốc là “Chủ nghĩa quân phiệt, hiếu chiến”.
4. Đế quốc Mỹ
* Kinh tế:
- Công nghiệp Mỹ từ vị trí thứ tư vươn lên đứng nhất thế giới do:
+ Tài nguyên thiên nhiên phong phú.
+ Thị trường trong nước mở rộng, thu hút nhân lực từ Châu Âu.
+ Ứng dụng khoa học kỹ thuật và hợp lý hóa sản xuất.
+ Lợi dụng vốn đầu tư từ Châu Âu.
+ Đất nước hòa bình lâu dài.
- Các công ty độc quyền Mỹ hình thành khi kinh tế phát triển mạnh nhất trong các nước công nghiệp, vươn lên đứng nhất thế giới, năm 1894 công nghiệp Mỹ gấp đôi Anh và bằng nửa các nước Tây Âu gộp lại.
- Công ty độc quyền khổng lồ xuất hiện: như vua dầu mỏ của Rốc phe lơ, vua thép Moóc gan,vua xe hơi Hen ri Fo, họ đã lũng đoạn trong nước và quốc tế về kinh tế và chính trị, nên Mỹ là xứ sở của các “Vua công nghiệp”
- Nông nghiệp với phương pháp canh tác hiện đại.
* Chính trị:
- Vai trò tổng thống do 2 đảng Dân Chủ và Cộng hòa thay nhau cầm quyền.
- Chính sách đối nội, đối ngoại phục vụ cho Giai cấp tư sản.
- Mở rộng biên giới đến Thái Bình Dương.
- Chiến tranh với Tây Ban Nha để giành thuộc địa Cuba và Phi líp pin.
- Dùng sức mạnh của đô la để can thiệp vào Trung và Nam Mỹ.
1. Tình hình sản xuất công nghiệp ở Anh cuối thế kỉ XIX đầu thế kỉ XX như thế nào ?
Trả lời :
Từ vị trí đứng đầu thế giới về sản xuất công nghiệp, cuối thế kỉ XIX, công nghiệp Anh phát triển chậm hơn các nước Mĩ, Đức. Anh mất dần vị trí độc quyền công nghiệp, xuống hàng thứ 3 thế giới.
2. Vì sao từ thập niên 70 của thế kỉ XIX, tốc độ phát triển công nghiệp Anh chậm lại, bị Mĩ rồi Đức vượt qua ?
Trả lời :
Vì sao từ thập niên 70 của thế kỉ XIX, tốc độ phát triển công nghiệp Anh chậm lại, bị Mĩ rồi Đức vượt qua vì :
- Nguyên nhân chủ yếu là do công nghiệp ở Anh phát triển sớm, hàng loạt máy móc, trang thiết bị dần trở nên lạc hậu.
- Giai cấp tư sản Anh lại chú trọng đầu tư vào các nước thuộc địa hơn là đầu tư, đổi mới và phát triển công nghiệp trong nước.
3. Tình hình kinh tế nói chung ở nước Anh cuối thế kỉ XIX- đầu thế kỉ XX như thế nào ?
Trả lời :
- Tuy mất vai trò bá chủ thế giới về công nghiệp nhưng Anh vẫn là nước dẫn đầu thế giới về sản xuất tư bản, thương mại và thuộc địa.
- Đầu thế kỉ XX, nhiều công ti độc quyền về công nghiệp và tài chính ra đời, từng bước chi phối toàn bộ đời sống kinh tế của đất nước. Có thế lực nhất là 5 ngân hàng ở Luân Đôn, chiếm 40% số vốn đầu tư của nước Anh.
4. Tình hình chính trị của nước Anh cuối thế kỉ XIX đầu thế kỉ XX như thế nào ?
Trả lời :
- Anh vẫn là nước quân chủ lập hiến.
- Hai đảng (Đảng Tự do và Đảng bảo thủ) thay nhau cầm quyền, bảo vệ quyền lợi cho giai cấp tư sản.
5. Vì sao hai đảng thay nhay cầm quyền qua bầu cử là một thủ đoạn của giai cấp tư sản nhằm lừa gạt và xoa dịu nhân dân ?
Trả lời :
Tuy có hai đảng khác nhau, thậm chí có chính sách mâu thuẫn nhau, song đều là các đảng phục vụ quyền lợi của giai cấp tư sản, chống lại nhân dân.
6. Kết quả của chính sách xâm lược thuộc địa của Anh như thế nào ?
Trả lời :
- Đến năm 1914, khi thế giới đã bị các nước đế quốc chia xong, Anh có hệ thống thuộc địa rộng lớn nhất thế giới.
- Thuộc địa Anh rộng tới 33 triệu \(km^2\) với 400 triệu người, bằng 1/4 diện tích và 1/4 dân số thế giới, gấp 12 lần thuộc địa của Đức và 3 lần thuộc địa của Pháp.
7. Vì sao chủ nghĩa đế quốc Anh được gọi là "Chủ nghĩa đế quốc thực dân" ?
Trả lời :
- Trước hết đối với đế quốc Anh, để bù đắp sự thua thiệt do mất vị trí "công xưởng của thế giới", giai cấp thống trị Anh đã đẩy mạnh tốc độ xâm lược để mở rộng thuộc địa ở châu Á và châu Phi.
- Nước Anh có hệ thống thuộc địa rộng lớn, trải dải từ Niu Di-lân, Oxtraaylia, Ấn Độ, Ai Cập, Xu-đăng, Nam Phi, Canada cùng nhiều vùng đất khác ở châu Á, châu Phi và các đảo trên đại dương.
- Đế quốc Anh tồn tại và phát triển được là dựa trên sự xâm chiếm, khai thác, bóc lột từ các nước thuộc địa. Do đó, đế quốc Anh được gọi là "chủ nghĩa đế quốc thực dân".
8. Em hãy cho biết tình hình nước Pháp sau năm 1971 ?
Trả lời :
Sau năm 1971, Pháp là nước thua trận, phải bồi thường chiến tranh và diễn ra cách mạng vô sản.
9. Tình hình sản xuất công nghiệp ở nước Pháp cuối thế kỉ XIX đầu thế kỉ XX như thế nào ?
Trả lời :
Cuối thế kỉ XIX đầu thế kỉ XX, nhịp độ phát triển công nghiệp của Pháp chậm lại. Công nghiệp Pháp từ hàng thứ hai thế giới (sau Anh), đến cuối thế kỉ XIX tụt xuống thứ tư (sau Mĩ, Đức, Anh)
10. Vì sao tốc độ phát triển công nghiệp của Pháp chậm lại và bị tụt xuống hàng thứ 4 (sau Mĩ, Đức, Anh) ?
Trả lời :
Tốc độ phát triển công nghiệp của Pháp chậm lại và bị tụt xuống hàng thứ 4 (sau Mĩ, Đức, Anh) vì :
- Pháp thất bại trong cuộc chiến tranh Pháp-Phổ (18870-1871) nên phải bồi thường chiến phí rất lớn.
- Nguồn tài nguyên của Pháp nghèo hơn các nước tư bản khác.
- Pháp chú ý nhiều đến xuất cảng tư bản hơn là xây dựng, phát triển công nghiệp trong nước.
11. Các tổ chức độc quyền ở Pháp ra đời trong điều kiện như thế nào ?
Trả lời :
Các công ti độc quyền ở Pháp ra đời trong hoàn cảnh :
- Một số ngành kinh tế được phát triển như đường sắt, khai mỏ, luyện kim, thương mại.
- Một số ngành công nghiệp mới ra đời và tăng trưởng rất nhanh như điện khí, hoá chất, chế tạo ôtô...
- Nông nghiệp vẫn trong tình trạng sản xuất nhỏ, gặp khó khăn trong việc sử dụng máy móc kĩ thuật và kĩ thuật canh tác mới.
12. Tại sao nói chủ nghĩa đế quốc Pháp là "chủ nghĩa đế quốc cho vay"?
Trả lời :
Tuy công nghiệp của Pháp phát triển chậm song mức độ tập trung tư bản trong ngành ngân hàng ở Pháp đạt đến mức cao. Pháp là nước đạt mức cao. Pháp là nước đứng ở thứ hai thế giới (sau Anh) về xuất khẩu tư bản. Phần lớn tư bản được đem cho các nước chậm tiến vay lấy lãi. Do đó, đế quốc Pháp được gọi là "chủ nghĩa đế quốc cho vay".
13. Trình bày chính sách đối ngoại của Pháp cuối thế kỉ XIX đầu thế kỉ XX ?
Trả lời :
- Pháp tăng cường xâm chiếm thuộc địa ở châu Á và châu Phi.
- Pháp cũng có hệ thống thuộc địa đứng thứ 2 thế giới, bằng 1/3 diện tích thuộc địa của Anh. Đó là các thuộc địa ở châu Phi (An-giê-ri, Tuy-ni-di, Ma-rốc, Ma-đa-ga-xca,...), ở châu Á ( Việt Nam, Lào, Campuchia) và một số đảo trên Thái Bình Dương.
14. Tình hình kinh tế công nghiệp ở Đức cuối thế kỉ XIX đầu thế kỉ XX như thế nào ?
Trả lời :
Vài thập niên sau khi đất nước được thống nhất, công nghiệp Đức vượt Pháp, đuổi kịp rồi vượt Anh, trở thành nước đứng đầu châu Âu, thứ hai thế giới sau Mĩ về sản xuất công nghiệp. Năm 1913, sản lượng gang thép của Đức gấp đôi Anh.
15. Vì sao sản xuất công nghiệp của Đức phát triển nhanh chóng vào cuối thế kỉ XIX đầu thế kỉ XX ?
Trả lời :
Vào cuối thế kỉ XIX, kinh tế Đức đã có bước phát triển nhanh chóng, vượt cả Anh, Pháp. Nguyên nhân là do Đức đã thống nhất được thị trường dân tộc, nhận tiền bồi thường chiến tranh của Pháp, giàu than đã và ứng dụng được thành tựu mới nhất của khoa học - kĩ thuật vào sản xuất.
16. Tình hình chính trị của Đức như thế nào ?
Trả lời :
Về chính trị, Đức theo thể chế liên bang. Mặc dù có Hiến pháp, có Quốc hội, Đức vẫn là nhà nước chuyên chế dưới sự thống trị của quý tộc địa chủ và tư sản độc quyền.
17. Nhà nước chuyên chế Đức thực hiện chính sách cai trị như thế nào ?
Trả lời :
Nhà nước Đức thi hành chính sách đối nội, đối ngoại phản động, đề cao chủng tộc Đức, đàn áp phong trào công nhân, truyền bá bạo lực, tích cực chạy đua vũ trang, công khai đòi chia lại thị trường thế giới.
18. Vì sao nói chủ nghĩa đế quốc Đức là "Chủ nghĩa đế quốc quân phiệt, hiếu chiến"?
Trả lời :
- Trong đời sống chính trị, bọn quân phiệt nắm giữ những chức vụ chủ chốt, thi hành chính sách đối nội, đối ngoại phản động.
- Mặt khác, nước Đức tiến sang giai đoạn đế quốc chủ nghĩa khi phần lớn đất đai trên thế giới đã trở thành thuộc địa hoặc nửa thuộc địa của Anh, Pháp. Như "con hổ đói trên bàn tiệc muộn", giới cầm quyền Đức hung hãn đòi dùng vũ lực để chia lại thị trường, chia lại các khu vực ảnh hưởng trên thế giới.
=> Chính vì vậy chủ nghĩa đế quốc Đức là "Chủ nghĩa đế quốc quân phiệt, hiếu chiến"
19. Tình hình kinh tế công nghiệp Mĩ trong 30 năm cuối thế kỉ XIX như thế nào ?
Trả lời :
- Trong 30 năm cuối thế kỉ XIX, Mĩ từ vị trí thứ 4 (sau Anh, Pháp, Đức) nhảy vọt lên đứng đầu thế giới về sản xuất công nghiệp.
- Năm 1894, sản phẩm công nghiệp của Mĩ đã gấp đôi Anh và bằng 1/2 các nước Tây Âu gộp lại
20. Sức mạnh kinh tế của các công ti độc quyền ở Mĩ như thế nào ?
Trả lời :
- Công ti théo của Mooc-gan thành lập năm 1903, kiểm soát 60% sản lượng thép. Công ti còn có 5000ha mỏ than, 1600km đường sắt, 100 tàu thủy.
- Công ti dầu mỏ của Rốc-phe-lơ kiểm soát 90% ngành sản xuát dầu mỏ với 70 000 km đường ống dẫn dầu, hàng trăm tàu biển và kho tàng ở trong và ngoài nước, đồng thời có tài sản lớn trong các ngành hơi đốt, luyện khí, luyện kim,...
- Hai tập đoàn trên lũng đoạn ngành ngân hàng, nắm trong tay số vốn ngân hàng toàn nước Mĩ.
21. Vì sao nền kinh tế nông nghiệp Mĩ phát triển nhanh và trở thành nguồn cung cấp lương thực, thực phẩm cho châu Âu ?
Trả lời :
Kinh tế nông nghiệp của Mĩ cũng đạt được những thành tựu lớn là do :
- Có điều kiện tự nhiên thuận lợi, đất đai bao la và mầu mỡ
- Có phương thức canh tác hiện đại (trang trại, chuyên canh, cơ giới hóa)
22. Chính sách đối ngoại của Mĩ như thế nào ?
Trả lời :
- Vào thập niên cuối thế kỉ XIX, khi các nước đế quốc Tây Âu tăng cường xâm chiếm thuộc địa thì Mĩ mải miết khai thác những vùng đất rộng lớn ở miền Trung và miền Tây, mở rộng biên giới đến bờ Thái Bình Dương.
- Cuối thế kỉ XIX, Mĩ tăng cường bành trướng ở khu vực Thái Bình Dương, gây chiến tranh với Tây Ban Nha để tranh giành thuộc địa, can thiệp vào khu vực Trung, Nam Mĩ bằng sức mạnh của vũ lực và đồng đô la Mĩ.
- Giới cầm quyền Mĩ cũng thể hiện tính chất thực dân, tham lam thuộc địa như các đế quốc Tây Âu.
23. Lập bảng so sánh vị trí của các nước Anh, Pháp, Đức, Mĩ trong sản xuất công nghiệp ở hai thời điểm 1870, 1913. Hãy điền vào ô trống tên các nước như nội dung đã học trong mẫu dưới đây :
24. Nêu mâu thuẫn chủ yếu giữa các đế quốc "già" (Anh, Pháp) với các nước đế quốc "trẻ" (Đức, Mĩ)?
Trả lời :
- Mâu thuẫn chủ yếu giữa các đế quốc già "già" (Anh, Pháp) với các nước đế quốc "trẻ" (Đức, Mĩ) là sự phát triển không đồng đều về kinh tế và sự phân chia thuộc địa không đều.
- Các nước Anh, Pháp có nền kinh tế phát triển chậm lại, tụt xuống vị trí thứ ba, thứ tư nhưng ngược lại có hệ thống thuộc địa rộng lớn nhất, nhì trên thế giới.
- Các nước Mĩ, Đức có nền kinh tế phát triển rất nhanh, vươn lên đứng nhất nhì trên thế giới nhưng ngược lại có hệ thống thuộc địa nhỏ bé, rất ít.
Bài tập
Có thể bạn quan tâm
Có thể bạn quan tâm
