Cộng đồng chia sẻ tri thức Lib24.vn

Bài 31 : Ôn tập lịch sử Việt Nam (từ năm 1858 đến năm 1918)

Bài 31:  ÔN TẬP LỊCH SỬ VIỆT NAM TỪ 1858 ĐẾN 1918

1.  Các sự kiện tiêu biểu thực dân Pháp xâm lược Việt nam và cuộc đấu tranh của nhân dân ta từ 1858- 1884:
* 1- 9- 1858 Pháp chiếm bán đảo Sơn Trà, mở màn cuộc xâm lược Việt Nam Triều đình lãnh đạo nhân dân chống trả quyết liệt.
* 2- 1859 Pháp kéo vào Gia Định Quân triều đình chống cự yếu ớt rồi tan rã. Trong đó nhân dân địa phương tự động chống giặc
* 24- 2- 1861 Pháp tấn công Đại Đồn Chí Hòa, Đại đồn Chí Hòa thất thủ sau đó Pháp chiếm Định Tường – Biên hòa - Vĩnh Long.  Quân ta kháng cự mạnh nhưng không thắng.
- Nguyễn Trung Trực đốt cháy Tàu Hy Vọng trên sông Vàm Cỏ Đông (10- 12- 1861)
-  Nghĩa quân Trương Định chống Pháp tại Tân Hòa - Gò Công chuyển về Tân Phước.
-  Trương Quyền ở Đồng Tháp Mười – Tây Ninh phối hợp với Pu côm bô (Cao Mên ) chống Pháp.
* 6- 1867 : Pháp chiếm 3 tỉnh miền Tây là Vĩnh long, An Giang, Hà Tiên không tốn 1 viên đạn Phan Tôn – Phan Liêm ở Bến tre, Vĩnh Long, Sa Đéc.
-  Trương Quyền ở Đồng Tháp Mười – Tây Ninh phối hợp với Pu côm bô (Cao Mên) chống Pháp.
- Nguyễn Hữu Huân ở Tân An, Mỹ Tho.
- Nguyễn Trung Trực ở Hòn Chông (Rạch Giá)
- Dùng thơ văn để chiến đấu:  như Nguyễn Đình Chiểu, Hồ Huấn Nghiệp, Phan Văn Trị.
* 1884 Hiệp ước Pa-  tơ - nốt.  Việt Nam là thuộc địa, nưả phong kiến của Pháp.
2. Tóm tắt diễn biến cuộc kháng chiến chống Pháp của nhân dân Bắc Kì từ năm 1873 đến 1883
-  Thực dân Pháp đánh chiếm Bắc Kì lần thứ nhất (1873):  Pháp muốn chiếm Tây Nam Trung Quốc, chúng cho tên lái buôn Đuy- puy gây rối ở Hà Nội và lấy cớ giải quyết vụ Đuy- puy, Pháp đưa quân ra Bắc Kì.  Sáng ngày 20/11/1873, thực dân Pháp đánh Bắc Kì. Trưa 20/11/1873 thành Hà Nội thất thủ.  Chưa đầy 1 tháng sau, Pháp đã đánh chiếm hầu hết các tỉnh Bắc Kì.
-  Kháng chiến ở Hà Nội và cách tỉnh đồng bằng Bắc Kì: thực dân Pháp mở rộng xâm lược Bắc Kì. Chưa đầy 1 tháng chúng đã chiếm được Hải Dương, Hưng Yên, Phủ Lí, Ninh Bình, Nam Định.
a) Tại Hà Nội
+  Khi quân Pháp đến Hà Nội, nhân dân sẵn sàng chiến đấu
+  Ban đêm tập kích địch
+  Đốt cháy kho đạn của giặc
+  Chặn đánh địch ở cửa ô Thanh Hà (Ô Quan Chưởng)
+  Tổ chức nghĩa hội thành lập
b) Tại các tỉnh Bắc Kì
+  Quân Pháp đi tới đâu cũng bị đột kích, tập kích
+  Điển hình có phong trào của cha con Nguyễn Mậu Kiến (Thái Bình) và Phạm Văn Nghị (Nam Định)
c) Điều ước 1874
* Nội dung
+  Quân Pháp rút khỏi Bắc Kì
+  Nhà Nguyễn cắt 6 tỉnh Nam Kì cho Pháp
3.  Điểm giống nhau và khác nhau của phong trào yêu nước trước chiến tranh thế giới thứ nhất.
* Điểm giống nhau:  đều là phong trào yêu nước theo khuynh hướng dân chủ tư sản, do các sĩ phu nho học lãnh đạo.
* Điểm khác nhau:
+  Phong trào Đông Du do Duy Tân Hội chủ trương: vũ trang chống Pháp giành độc lập dân tộc.
+  Đông Kinh Nghĩa Thục ở Hà Nội:  bạo động ôn hòa, nâng cao dân trí, bồi dưỡng nhân tài.
+  Phong trào Duy Tân ở Trung Kỳ:  vận động cải cách ( theo cái mới ) và khai dân trí.
4. Hướng đi của Nguyễn Tất Thành có gì khác với các nhà yêu nước trước đó:
* Các nhà yêu nước trước như Phan Bội Châu, Phan Châu Trinh, hướng theo phương Đông, nhưng thất bại.
* Nguyễn Tất Thành hướng theo phương Tây, gặp ánh sáng của cách mạng tháng Mười Nga và tiếp thu chủ nghĩa Mác – Lê nin.
5.  Trình bày về phong trào Cần Vương với các tiêu chí:  Khái niệm, nguyên nhân, lãnh đạo, thời gian, mục tiêu.
-  Khái niệm : “Cần vương”:  là hết lòng giúp vua cứu nước; phong trào Cần Vương thực chất là phong trào đấu tranh chống ngoại xâm của nhân dân, dưới ngọn cờ của một ông vua yêu nước.  Phong trào Cần vương là phong trào ủng hộ vua để phục hồi ngôi vua.
-  Nguyên nhân:  Vụ biến kinh thành Huế thất bại, vua Hàm Nghi ra chiếu “Cần vương”
-  Mục tiêu:  thiết lập trở lại chế độ phong kiến
-  Lãnh đạo:  quan lại, văn thân sĩ phu yêu nước
-  Thời gian:  2 giai đoạn.  Giai đoạn 1:  1885 – 1888 
                                           Giai đoạn 2:  1888 – 1896
6.  Nêu các đề nghị cải cách nửa sau thế kỉ XIX, tại sao các đề nghị cải cách này không được thực hiện ?
-  Năm 1868, Trần Đình Túc và Nguyễn Huy Tế
-  Năm 1872, Viện Thương bạc
-  Năm 1863 đến 1871 Nguyễn Trường Tộ
-  Năm 1877 và 1882, Nguyễn Lộ Trạch
Các đề nghị cải cách này không được thực hiện vì:
+  Cải cách duy tân chưa xuất phát từ cơ sở trong nước
+  Nhà Nguyễn bảo thủ
7.  Trình bày những chuyển biến xã hội Việt Nam dưới tác động của cuộc khai thác thuộc địa lần thứ nhất của thực dân Pháp (1897 -  1914)
Các vùng nông thôn
-  Giai cấp địa chủ phong kiến
          +  Chỗ dựa của thực dân Pháp
          +  Một bộ phận địa chủ vừa và nhỏ
-  Giai cấp nông dân:
          +  Bị cướp đoạt ruộng đất
          +  Mâu thuẫn giữa dân tộc và giai cấp sâu sắc
-  Đô thị phát triển dẫn đến sự xuất hiện các giai tầng
-  Tư sản:
          +  Là thầu khoán, địa lí
          +  Bị Pháp kìm hãm
-  Giai cấp công nhân
          +  Ra đời đầu thế kỉ XX
          +  Trước chiến tranh thế giới 1 số lượng khoảng 1 vạn
          +  Bị Pháp, phong kiến và tư sản bóc lột
-  Tiểu tư sản:  là bộ phận có tinh thần yêu nước sẵn sàng tham gia cách mạng

* HƯỚNG DẪN TRẢ LỜI CÂU HỎI :

1. Lập bảng thống kê về quá trình xâm lược Việt Nam của thực dân Pháp và cuộc đấu tranh chống xâm lược của nhân dân ta từ năm 1858 đến năm 1884 ?

Trả lời :

Thời gian

Quá trình xâm lược của thực dân Pháp

Cuộc đấu tranh của nhân dân ta

1-9-1858

Pháp đánh bán đảo Sơn Trà, mở màn cuộc xâm lược Việt Nam

Quân dân ta đánh trả quyết liệt

2-1859

Pháp kéo vào Gia Định

Quân ta chặn địch ở đây. Khởi nghĩa Nguyễn Trung Trực, khởi nghĩa Trương Định

2-1862

Pháp chiếm Gia Định, Định Tường, Biên Hòa, Vĩnh Long

 

6-1862

Hiệp ước Nhâm Tuất, Pháp chiếm 3 tỉnh miền Đông Nam Kì

Nhân dân độc lập kháng chiến, bất chấp lệnh bãi binh của triều đình

6-1867

Pháp chiếm 3 tỉnh miền Tây Nam Kì

Nhân dân 6 tỉnh Nam Kì khởi nghĩa

20-11-1873

Pháp đánh Hà Nội lần 1

Chiến thắng Cầu Giấy lần I

3-4-1882

Pháp đánh Hà Nội lần 2

Chiến thắng Cầu Giấy lần II

18-8-1883

Pháp đánh Huế. Điều ước Hác - măng công nhận sự bảo hộ của Pháp

Triều đình đầu hàng nhưng phong trào kháng chiến của nhân dân ta không chấm dứt

 

 2. Tóm tắt cuộc khởi nghĩa Hương Khê (thời gian tồn tại, địa bàn hoạt động, người lãnh đạo, đặc điểm) ?

Trả lời :

Thời gian tồn tại

Địa bàn hoạt động

Người lãnh đạo

Chiến thuật đặc điểm nổi bật

11 năm

(1886-1895)

Thanh Hóa

Nghệ An

Hà Tĩnh

Quảng Ngãi

Phan Đình Phùng

Cao Thắng

- Địa bàn hoạt động chủ yếu dựa vào rừng núi hiểm trở ở địa bàn 4 tỉnh (Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh, Quảng Ngãi)

- Lãnh đạo của nghĩa quân là những người tài giỏi, có uy tín

- Lực lượng nghĩa quân lớn mạnh, được tổ chức chặt chẽ và có trang bị vũ khí tốt

- Đây là cuộc khởi nghĩa kéo dài, tiêu biểu nhất của phog trào Cần Vương

3. Lập niên biểu về phong trào Cần vương ?

Trả lời :

Niên đại

Sự kiện

5-7-1885

13-7-1885

1885-1895

- Cuộc phản công quân Pháp của phe chủ chiến ở Huế

- Ra chiếu Cần vương

- Khởi nghĩa Hương Khê

4. Lập niên biểu về phong trào yêu nước ở Việt Nam từ đầu thế kỉ XX đến 1918 ?

Trả lời :

Niên đại

Sự kiện

1905-1909

1907

1908

1911

- Phong trào Đông Du

- Đông Kinh nghĩa thục

- Cuộc vận động Duy Tân và phong trào chống thuế ở Trung Kì

- Nguyễn Tất Thành bắt đầu cuộc hành trình tìm đường cứu nước

5. So sánh hai xu hướng cứu nước của Phan Bội Châu và Phan Châu Trinh ?

Trả lời :

Xu hướng

Chủ trương

Biện pháp

Tác dụng

Hạn chế

Bạo động của Phan Bội Châu

Đánh Pháp, giành độc lập dân tộc, xây dựng xã hội tiến bộ về kinh tế, chính trị, xã hội

Tập hợp các lực lượng đánh Pháp. Trước hết là xây dựng lực lượng về mọi mặt, kết hợp với cầu viện

Khuấy đọng lòng yêu nước, cổ vũ tinh thần dân tộc

Ý đồ cầu viện Nhật Bản là sai lầm, nguy hiểm

Cải cách của Phan Châu Trinh

Vận động cải cách trong nước - khai trí, mở ngành công thương nghiệp, tự cường đất nước

- Mở trường học

- Đề nghị cùng thực dân chấn chỉnh lại chế độ phong kiến, giúp Việt Nam tiến bộ

- Cổ vũ tinh thần học tập, tự cường.

- Giáo dục tư tưởng chống các hủ tục phong kiến

Biện pháp cải lương, xu hướng bắt tay với Pháp, làm phân tán tư tưởng cứu nước của nhân dân

6. Vì sao thực dân Pháp xâm lược Việt Nam ?

Trả lời :

Thực dân Pháp xâm lược Việt Nam vì sự phát triển của chủ nghĩa tư bản ở Pháp đòi hỏi phải có nhu cầu xâm chiếm thuộc địa để khai thác và bóc lột. Việt Nam giàu sức người sức của đã trở thành đối tượng xâm lược của thực dân Pháp

7. Nguyên nhân làm cho nước ta trở thành thuộc địa của thực dân Pháp ?

Trả lời :

Nước ta trở thành thuộc địa của thực dân Pháp một phần thuộc về trách nhiệm của triều đình nhà Nguyễn. Chính thái độ không kiên quyết, ảo tưởng và thương lượng, xa rời nhân dân của triều đình Huế đã làm cho nước ta trở thành thuộc địa của Pháp

8. Nhận xét chung về phong trào chống Pháp cuối thế kỉ XIX ở nước ta ?

Trả lời :

- Quy mô : Khắp miền Trung Kì và Bắc Kì, thành phần tham gia bao gồm các sĩ phu, văn thân yêu nước và đông đảo nông dân, rất quyết liệt, tiêu biểu là ba cuộc khởi nghĩa lớn : Ba Đình, Bãi Sậy và Hương Khê

- Hình thức và phương pháp đấu tranh : Khởi nghĩa vũ trang (phù hợp với trueyefn thống đấu tranh của dân tộc)

- Tính chất : là cuộc đấy tranh giải phóng dân tộc

- Ý nghĩa : chứng tỏ ý chí đấu tranh giành độc lập dân tộc của nhân dân ta mãnh liệt, không gì tiêu diệt được

9. Những chuyển biến về tư tưởng trong phong trào yêu nước Việt Nam đầu thế kỉ XX ?

Trả lời :

- Nguyên nhân sự chuyển biến : tác dụng của cuộc khai thác của thực dân Pháp ở Việt Nam và những luồng tư tưởng tiến bộ trên thế giới dội vào; tấm gương tự cường của Nhật Bản

- Những biểu hiện cụ thể :

  + Về chủ trương, đường lối : giành độc lập dân tộc, xây dựng một xã hội tiến bộ (quân chủ lập hiến, dân chủ cộng hòa theo mô hình của Nhật Bản)

  + Về biện pháp đấu tranh : phong phú, khởi nghĩa vũ trang, duy tân cải cách

  + Về thành phần tham gia : đông đảo, nhiều tầng lớp xã hội ở cả thành thị và nông thôn.

Bài tập

Có thể bạn quan tâm