Bài 3 : Chủ nghĩa tư bản được xác lập trên phạm vi thế giới
Bài 3: CHỦ NGHĨA TƯ BẢN ĐƯỢC XÁC LẬP TRÊN PHẠM VI THẾ GIỚI
I. Cách mạng công nghiệp
1.Cách mạng công nghiệp ở Anh
Từ những năm 60 của thế kỉ XVIII, máy móc được phát minh và sử dụng ở Anh:
- Năm 1764, Máy kéo sợi Gien- ni.
- Năm 1769, Ác- crai- tơ phát minh ra máy kéo sợi.
- Năm 1785, Ét- mơn- các- rai chế tạo ra máy dệt.
- Năm 1784, Giêm Oát phát minh ra máy hơi nước và Tàu thủy chạy bằng hơi nước, đường sắt, xe lửa.
- Từ 1760 – 1840: Ở Anh diễn ra quá trình chuyển biến từ nền sản xuất nhỏ thủ công sang sản xuất lớn bằng máy móc. Đây là cuộc cách mang công nghiệp
- Kết quả: Anh từ sản xuất nhỏ thủ công sang sản xuất lớn bằng máy móc, trở thành nước công nghiệp phát triển nhất thế giới.
2. Cách mạng công nghiệp ở Pháp, Đức
* Ở Pháp
- Bắt đầu từ năm 1830, nhưng phát triển nhanh trở thành đứng thứ hai châu Âu
* Ở Đức
- Diễn ra vào khoảng 1840 đến 1850 - 1860, kinh tế phát triển tốc độ nhanh và đạt được nhiều kết quả.
3. Hệ quả của cách mạng công nghiệp:
- Làm thay đổi hẳn bộ mặt của các nước tư bản: nhiều khu công nghiệp, thành phố lớn ra đời, cư dân đô thị tăng
- Xã hội: hình thành 2 giai cấp cơ bản trong xã hội tư bản chủ nghĩa: Tư sản và vô sản
II. Chủ nghĩa tư bản xác lập trên phạm vi thế giới
1. Các cuộc cách mạng tư sản thế kỉ XIX:
- Ở Mỹ La- tinh nổi dậy đấu tranh mạnh mẽ, hàng loạt các quốc gia tư sản mới ra đời
- Ở châu Âu: Phong trào cách mạng diễn ra trong những năm 1848 -1849
+ Pháp năm 1848 - 1849.
+ Cuộc đấu tranh thống nhất I- ta- li- a năm 1859 - 1870.
+ Thống nhất Đức năm 1864 - 1871.
+ Cải cách nông nô ở Nga tháng 2/1861.
2. Sự xâm lược của tư bản phương Tây đối với các nước Á, Phi
- Nền kinh tế tư bản càng phát triển, nhu cầu thị trường càng tăng nhanh
- Châu Á, Châu Phi giàu tài nguyên thiên nhiên có vị trí chiến lược quan trọng, nhưng lại lạc hậu về kinh tế, bảo thủ về chính trị.
- Kết quả hầu hết các nước Á, Phi đều trở thành thuộc địa hoặc phụ thuộc của thực dân phương Tây.
1. Cách mạng công nghiệp ở Anh đầu tiên diễn ra trong lĩnh vực nào ?
Trả lời :
Cách mạng công nghiệp ở Anh đầu tiên diễn ra trong lĩnh vực công nghiệp nhẹ mà trước hết là ngành dệt vì ngành dệt là ngành sản xuất chủ yếu ở Anh và bán chạy, thu hồi vốn nhanh và đạt lợi nhuận cao.
2. Nêu những phát minh trong ngành dệt ?
Trả lời :
- Năm 1764, Giêm Ha-gri-vơ sáng chế ra máy kéo sợi Gien-ni, năng suất tăng 8 lần.
- Năm 1769, Ác-rai-tơ phát minh ra máy kéo sợi chạy bằng sức nước
- Năm 1785, Et - mơn Các-rai chế tạo ra máy dệt đầu tiên ở Anh, làm cho năng suất dệt tăng gần 40 lần so với dệt bằng tay. Về sau, máy dệt cũng chạy bằng sức nước.
3. Vì sao máy móc được sử dụng nhiều trong giao thông vận tải ?
Trả lời :
Do nhu cầu vận chuyển nguyên vật liệu đến nhà máy, đưa hàng hóa đi các nơi ngày một tăng, hành khách đi lại ngày càng nhiêu nên máy móc được sử dụng nhiều trong giao thông vận tải.
4. Vì sao vào giữa thế kỉ XIX, Anh đẩy mạnh sản xuất gang thép và than đá?
Trả lời
Do máy móc và đường sắt phát triển đòi hỏi công nghiệp nặng phát triển nên giữa thế kỉ XIX, Anh đẩy mạnh sản xuất gang thép và than đá. Năm 1850, Anh sản xuất được một nửa số gang, thép và than đá của Thế giới.
5. Thực chất của cuộc cách mạng công nghiệp ở Anh từ năm 1760 đến năm 1840 là gì ?
Trả lời :
Thực chất của cuộc cách mạng công nghiệp ở Anh từ năm 1760 đến năm 1840 là quá trình chuyển biến từ sản xuất nhỏ thủ công sang sản xuất lớn bằng máy móc, tiến hành công nghiệp hóa việc sản xuất.
6. Nêu kết quả của cách mạng công nghiệp ở Anh ?
Trả lời :
- Cách mạng công nghiệp đã làm cho sản xuất phát triển nhanh chóng, của cải ngày càng dồi dào.
- Công nghiệp hóa diễn ra đầu tiên ở Anh sớm hơn các nước khác khoảng 60 đến 100 năm
- Anh từ một nước nông nghiệp trở thành nước công nghiệp phát triển nhất thế giới. Thời bấy giờ, nước Anh được gọi là "công xưởng của Thế giới".
7. Quan sát hai lược đồ trên hình 17 (SGK trang 22). Em hãy nêu những biến đổi ở nước Anh sau khi hoàn thành cách mạng công nghiệp theo mẫu :
Trả lời :
| Nước Anh giữa thế kỉ XVIII | Nước Anh đầu thế kỉ XIX |
| - Chỉ có một số trung tâm sản xuất thủ công |
- Xuất hiện vùng công nghiệp mới bao trùm hầu hết cả nước. - Xuất hiện các trung tâm khai thác than đá. |
| - Có 4 thành phố trên 50 000 dân | - Có 14 thành phố trên 50 000 dân. |
| - Chưa có đường sắt | - Có mạng lưới đường sắt nối liền các thành phố, hải cảng, khu công nghiệp. |
8. Nêu hệ quả của cuộc cách mạng công nghiệp Anh ?
Trả lời :
- Cách mạng công nghiệp đã làm thay đổi bộ mặt của các nước tư bản: nhiều khu công nghiệp lớn, nhiều thành phố mọc lên, quá trình đô thị hóa diễn ra nhanh.
- Về mặt xã hội, hệ quả quan trọng nhất của cách mạng công nghiệp là hình thành 2 giai cấp cơ bản của xã hội tư bản : giai cấp tư sản và giai cấp vô sản.
9. Quá trình xâm chiếm thuộc địa của các nước tư bản Anh và Pháp đối với khu vực châu Á diễn ra như thế nào ?
Trả lời :
- Ấn Độ từ lâu là nơi tranh chấp giữa Anh và Pháp. Cuối thế kỉ XVIII, Pháp phải để cho Anh độc chiếm Ấn Độ
- Năm 1840, Anh gây ra cuộc chiến tranh thuốc phiện với triều đình Mãn Thanh, mở đầu sự xâm chiếm Trung Quốc. Sau đó các nước khác như Mĩ, Anh, Pháp, Đức...đua nhau xâu xé Trung Quốc, biến Trung Quốc thành nước nửa thuộc địa.
- Phi-lip-pin đã là thuộc địa của Tây Ban Nha từ thế kỉ XVI. Quần đảo In-đô-nê-xi-a bị Hà Lan xâm lược từ thế kỉ XVI-XVII. Năm 1824, Anh bắt đầu xâm lược Miến Điện; đến cuối thế kỉ XIX, hoàn toàn công cuộc chinh phục nước này. Mã Lai cũng rơi vào tay Anh. Việt Nam, Campuchia, Lào lần lượt bị Pháp đô hộ. Xiêm trở thành nơi tranh chấp giữa Anh và Pháp.
10. Vì sao các nước tư bản phương Tây đua nhau xâm lược Đông Nam Á ?
Trả lời :
Đông Nam Á nằm giữa Ấn Độ và Trung Quốc, tiếp giáp với Ấn Độ Dương và Thái Bình Dương, có một vị trí chiến lược quan trọng và giàu tài nguyên nên sớm bị tư bản phương Tây đua nhau xâm lược.
11. Quá trình xâm chiếm thuộc địa của các nước tư bản phương Tây đối với khu vực châu Phi diễn ra như thế nào ?
Trả lời :
Châu Phi vào nửa đầu thế kỉ XIX còn là một lục địa bí hiểm đối với các nước tư bản phương Tây. Các nước này mới đặt được một số căn cứ thương mại ở ven biển. Riêng Anh có thuộc địa Kếp ở Nam Phi, Pháp có thuộc địa An-giê-ri ở Bắc Phi. Đến nửa sau thế kỉ XIX, thực dân phương Tây mới tìm cách đi sâu vào đất liền.
Bài tập
Có thể bạn quan tâm
Có thể bạn quan tâm
